“Zomi Youth Association–ZYA, Kalay” a kiphuhzawh kum 10 cinna Magazine … <a href="http://www.zomidaily.org/a-kikhen-theilo-gamthu-le-minam-thu-rev-cin-ngaih-thang/" class="more-link">Read more</a></p></div></article><article class="post-9591 post type-post status-publish format-standard category-zd-file tag-malaysia tag-news tag-world tag-zdsawltak entry has-post-thumbnail"><a href="http://www.zomidaily.org/malaysia-kuala-lumpur-khuasung-ah-tour-bus-khat-kibung-mi-37-liam-zd/" title="Malaysia, Kuala Lumpur khuasung ah Tour Bus khat kibung, mi 37 liam ~ ZD" class="alignleft"><img width="100" height="100" src="http://www.zomidaily.org/wp-content/uploads/2016/09/12bus-100x100.jpg" class="entry-image attachment-post" alt="12bus" itemprop="image"/></a><header class="entry-header"><h2 class="entry-title"><a href="http://www.zomidaily.org/malaysia-kuala-lumpur-khuasung-ah-tour-bus-khat-kibung-mi-37-liam-zd/">Malaysia, Kuala Lumpur khuasung ah Tour Bus khat kibung, mi 37 liam ~ ZD</a></h2><p class="entry-meta"><time class="entry-time" itemprop="datePublished" datetime="2016-09-12T19:01:06+00:00">September 12, 2016</time></p></header><div class="entry-content"><p>Malaysia, Kuala Lumpur khuasung ah Tour Bus khat kibung, mi 37 liam ~ ZD Malaysia gamsung Kuala Lumpur - Seremban Expressway lamzikpi tungah tuni Monday (12 September) ni in … <a href="http://www.zomidaily.org/malaysia-kuala-lumpur-khuasung-ah-tour-bus-khat-kibung-mi-37-liam-zd/" class="more-link">Read more</a></p></div></article><article class="post-9590 post type-post status-publish format-standard has-post-thumbnail category-zd-file tag-news tag-newsletter tag-refugee tag-zam tag-zomi entry"><a href="http://www.zomidaily.org/zam-thupuak-11-september-2016/" title="ZAM Thupuak :: 11 September 2016" class="alignleft"><img width="100" height="100" src="http://www.zomidaily.org/wp-content/uploads/00zam-100x100.png" class="entry-image attachment-post" alt="00zam" itemprop="image" srcset="http://www.zomidaily.org/wp-content/uploads/00zam-100x100.png 100w, http://www.zomidaily.org/wp-content/uploads/00zam.png 200w" sizes="(max-width: 100px) 100vw, 100px"/></a><header class="entry-header"><h2 class="entry-title"><a href="http://www.zomidaily.org/zam-thupuak-11-september-2016/">ZAM Thupuak :: 11 September 2016</a></h2><p class="entry-meta"><time class="entry-time" itemprop="datePublished" datetime="2016-09-12T13:44:09+00:00">September 12, 2016</time></p></header><div class="entry-content"><p>UNHCR PAN ZIKA NATNA TAWH KISAI ZAKSAK NA UNHCR/CDU te vaihawmna tawh 09-09-2016 women leader meeting kinei a, IAD pan in ZIKA Natna tawh kisai hong gen uh hi. Zika virus i … <a href="http://www.zomidaily.org/zam-thupuak-11-september-2016/" class="more-link">Read more</a></p></div></article><article class="post-9589 post type-post status-publish format-standard has-post-thumbnail category-zd-file tag-cimphawng tag-news entry"><a href="http://www.zomidaily.org/ciamnuih-cimphawng-zomi-post/" title="Ciamnuih cimphawng ~ Zomi Post" class="alignleft"><img width="100" height="100" src="http://www.zomidaily.org/wp-content/uploads/001joke-100x100.jpg" class="entry-image attachment-post" alt="001joke" itemprop="image" srcset="http://www.zomidaily.org/wp-content/uploads/001joke-100x100.jpg 100w, http://www.zomidaily.org/wp-content/uploads/001joke.jpg 200w" sizes="(max-width: 100px) 100vw, 100px"/></a><header class="entry-header"><h2 class="entry-title"><a href="http://www.zomidaily.org/ciamnuih-cimphawng-zomi-post/">Ciamnuih cimphawng ~ Zomi Post</a></h2><p class="entry-meta"><time class="entry-time" itemprop="datePublished" datetime="2016-09-12T08:44:00+00:00">September 12, 2016</time></p></header><div class="entry-content"><p>Ciamnuih cimphawng ~ Zomi Post 1. Zomi teng bekin Facebook ading a ihpiakhiat sumbei dingzah atuattuat pa khatin,Zomi te'n FB ading ihpiakkhiat zah amuhkhiat pen,kha 1 ciangh … <a href="http://www.zomidaily.org/ciamnuih-cimphawng-zomi-post/" class="more-link">Read more</a></p></div></article><article class="post-9163 post type-post status-publish format-standard has-post-thumbnail category-zd-file tag-article tag-biakna tag-hymn tag-zamkhatkham entry"><a href="http://www.zomidaily.org/christian-hymn-te-tangthu-amah-thei-ning/" title="Christian Hymn te’ tangthu: Amah Thei Ning" class="alignleft"><img width="100" height="100" src="http://www.zomidaily.org/wp-content/uploads/2015/03/00zamkhatkham-100x100.jpg" class="entry-image attachment-post" alt="00zamkhatkham" itemprop="image" srcset="http://www.zomidaily.org/wp-content/uploads/2015/03/00zamkhatkham-100x100.jpg 100w, http://www.zomidaily.org/wp-content/uploads/2015/03/00zamkhatkham.jpg 200w" sizes="(max-width: 100px) 100vw, 100px"/></a><header class="entry-header"><h2 class="entry-title"><a href="http://www.zomidaily.org/christian-hymn-te-tangthu-amah-thei-ning/">Christian Hymn te’ tangthu: Amah Thei Ning</a></h2><p class="entry-meta"><time class="entry-time" itemprop="datePublished" datetime="2016-09-12T03:00:17+00:00">September 12, 2016</time></p></header><div class="entry-content"><p>Amah Thei Ning
Zomite Banghang Kipawlna Lut
 |
| Zomi & Organization |
1. ZNC/ZCD - Zomi National Congress/Zomi Congress for Democracy,Zomi tawh Kisai Kipawlna Pawlkhat:
1. ZNC/ZCD - Zomi National Congress/Zomi Congress for Democracy,ZRO/ E/ZRA -Zomi Reunification Organization/ Eastern) Zomi Revolutionary Army, ZC-Zomi Council(India) 2. ZYA - Zomi Youth Association, ZOFA - Zomi Football Association (Tukpeng lam kipawlna), ZSK - Zomi Siamsin Kipawlna (Siamsin), ZNCM - Zomi National Council of Myanmar, ZCLS - Zomi Christian Literature Society, ZOLUS - Zomi Literature Uplift Society, ZOMUS - Zomi Music Uplift Society, ZoMWA - Zomi Media leh Writer Association, ZMC- Zomi Media Council
ZRO/ E/ZRA -Zomi Reunification Organization/ Eastern) Zomi Revolutionary Army,
ZC-Zomi Council(India)
2. ZYA - Zomi Youth Association,
ZOFA - Zomi Football Association (Tukpeng lam kipawlna),
ZSK - Zomi Siamsin Kipawlna (Siamsin),
ZNCM - Zomi National Council of Myanmar, ZCLS - Zomi Christian Literature Society,
ZOLUS - Zomi Literature Uplift Society,
ZOMUS - Zomi Music Uplift Society, ZoMWA - Zomi Media leh Writer Association,
ZMC- Zomi Media Council
3. GZA - Global Zomi Alliance,
GZI - Global Zomi Idol
4. ZDF - Zomi Development Foundation,
ZDA- Zomi Development Agency,
ZRDP- Zomi Rural Development Programme,
5. LZI- Leitungbup Zomi Innkuan,
ZIUSA- Zomi Innkuan USA leh Mun Tuamtuam a, Zomi Innkua kipawlnate,
ZBCA - Zomi Baptist Churches of America,
ZCF - Zomi Christian Fellowship,
ZAUS - Zomi Association of US,
WZC/ZIA pen World Zomi Congress,
ZAM- Zomi Association Malaysia,
ZRC- Zomi Refugee Committee,
ZONUS - Zomi National Uplift Society,
ZOCIA - Zomi Computer and Internet Association.
Kipawlna Tawh Kisai Zomite Lungsim Puakzia:
Hih kipawlna tungtawn in ka minam leh ka gam ading phattuamna bang kasem zotam cih lam sang in, bang phattuamna ka ngah theitam cih lungsim tawh Zomite atamzaw in a minam minsel kipawlna ah lut uh hi. Sum leh pai azonna uh mun tuamtuam ah Zomi kipawlna na nei uh hi. Tualai ah makaiten minam leh gam a ittaktakna uh tawh na sem uh hi. A hizong in kipawlna sung ah member lutten makaite lungsim puakzia theilo in, amau mimal phattuam na ding lametna tawh kipawlna lut uh hi. Gen tehna bang, cimawh gentheih, liamleh bai, sihna dahna hong tungciang, hih kipawlna in hong huai thei hi cih tawh kipawlna sung lut uh hi. Kipawlna ih thukhun sung a om, khasim or kumsim sum kidong zong apia nuamlo tampi omlai uh hi. A tamzaw in sihna mangna atuak uh ciang in, tua kipawlnate in a luang aphamsak nang lametna tawh kipawlna lut pha diak uh hi. Kipawlna pen Insurance dan in mu uh hi.
By Tg Cin Lian Khai,
Yangon
Ka ta aw, inn ah hong ciah ta in....
Ka ta aw, inn ah hong ciah ta in....
....
...
Singta gamlei ah lunmang sesum lam bang na zong a, huihsia guahsia thuak in gen thei in na om hi. Inn leh lo belh ding kicing i neih loh manin gam vangla ah sawl bang hei in zingvai na hawm maw...
Ka vondeih aw, na tuun lung ka mawl vangin phunglun zatam lai ah sanggah na tang maw... Ka anglum nuam belh ding ni bang a lun hi e, ka vondeih aw.. saulim ah vai bang hong ciah aw...
Ka von it aw, gual tawh tan bang kima lungtup li tui bang a cin ni in, na zua banzal saulim ah na ciin na tuai tawh holim khawm ni ee.. Zingni a suah sim ka von it vai bang ciah ding hai bang ka ngak kumkhua sawt ta ee ka boih aw... Na zuapa sinlai thelnah bang lemin sim thei hi lecin.. ka lunglenna ong sialpih ding cin a maw... na pi mel ka muhna, a pu mel ka muhna nang hicia ka von it aw.. sul hong hei aw sauliim lian ah..
Maimit kong suan a, na sak duang mu ding lailung ka gel ciang lam bang na paak veng ee... sunni tum a muikhua hong zin ding ka phallo e, ka phal lo...
Zangni lenmual a hong suak kai dang lo e, von it aw na zua pa saulim ah na tunnu tawh tong i kum khawm lai ding hi ee...
Zogam a om i nu ipta in nitak in ong lamen a, nitum ding nangawn phal ngamlo in kongkhak pipan ong gal et den uh hi.
 |
| Credit: MK Mungbawi |
....
...
Singta gamlei ah lunmang sesum lam bang na zong a, huihsia guahsia thuak in gen thei in na om hi. Inn leh lo belh ding kicing i neih loh manin gam vangla ah sawl bang hei in zingvai na hawm maw...
Ka vondeih aw, na tuun lung ka mawl vangin phunglun zatam lai ah sanggah na tang maw... Ka anglum nuam belh ding ni bang a lun hi e, ka vondeih aw.. saulim ah vai bang hong ciah aw...
Ka von it aw, gual tawh tan bang kima lungtup li tui bang a cin ni in, na zua banzal saulim ah na ciin na tuai tawh holim khawm ni ee.. Zingni a suah sim ka von it vai bang ciah ding hai bang ka ngak kumkhua sawt ta ee ka boih aw... Na zuapa sinlai thelnah bang lemin sim thei hi lecin.. ka lunglenna ong sialpih ding cin a maw... na pi mel ka muhna, a pu mel ka muhna nang hicia ka von it aw.. sul hong hei aw sauliim lian ah..
Maimit kong suan a, na sak duang mu ding lailung ka gel ciang lam bang na paak veng ee... sunni tum a muikhua hong zin ding ka phallo e, ka phal lo...
Zangni lenmual a hong suak kai dang lo e, von it aw na zua pa saulim ah na tunnu tawh tong i kum khawm lai ding hi ee...
Zogam a om i nu ipta in nitak in ong lamen a, nitum ding nangawn phal ngamlo in kongkhak pipan ong gal et den uh hi.
Tedim X-ray vai dawnkikna
X-ray Vai: Kumpi te'n hong dawng kik Tedim zatopi a X-ray vai pen X-ray kizaih nuamte ava pai ciangin omlo lemlo niloh ahihmanin mipi in X-ray set ngiat omlo sa uh a tua thu ki nak genmun mahmah hi. Tu'n Tedim zatopi a X-ray lam a len Niang It Nuam kahi a kici khat in X-ray pen amang hilo a, a sia hi ci hi. Sia cici pongin sum piasimte zaih sak uh hiam? Sia takpi mah hiam?A sia ahih leh zong X-ray kizaih ding kisamte kiangah banghun ciang hoih ding cih a hilhcian uh hiam?
cih thu bel bangmah kithei nailo hi.
Facebook mipi mai ah i luikhiat a, thunei te'n hibang a hong dawng kik uh zong phatuam mahmah khin cih ding hi.
Mipi bel nidang sangin hong zahtak zawdeuh ta uh cih ding hi.
Siema nu i hong dawng kikna anuai a bang hi.
A min bel Kawl ngapik lai tawh gelh viaivuai se ven. ေညာင္ အစ္ ႏြမ္း ci.
.---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
" Kei ka min Niang It Nuam hi. Tedim Zatopi ah ဒု ဦးစီး ရာထူး tawh ဓာတ္မွန္ ဌာန ah ျပည္သူ႔ဝန္ထမ္း ka sep laitak hi. Tedim Zatopi X-ray set mang a cihpen thuzuau hi. X-ray setpi om mah in,tulaitak a kizangh theilo,a kisiat laitak hi. X-ray machine cih te pen,a ki tuah kawikawi thei dinga van neu a hih loh lam mipawl khat in a theih uh hangin, pawlkhat in theician lo a hih man in,vaipuak nei khat ka hihna tawh kong dawng kik hi.
Hih dan lai khah khia te tungah kong thum nop khat om in, tua in thu leh la te na khahkhiat maa un hoihtak kantel masa un. Khuaknei pawlkhat in, hih thu hithei in teh,hithei kenteh cih a ngaihsut theih uh hangin,khuak neilo,khuak zangh meel lo pawlkhat om i hih manin,a kigen peuhpeuh a um pawlkhat om i hih man in,hih dan lai nong khahkhiat uh ciang ong telcian phot un. A maan i genkik hangin, a thu manlo a simkha khempeuh in, a thuman kigen kik pen na za kha lo thei a hih man hi.
.
A hih theih dingleh hih na lai khah khiat pen zong a thumam hilo ahih teh nong phiat kik sak ding ong thum ingh. Lungdam.
(A telcian in na theih nop leh/gen huai na hih leh/ ong dawngkik dingin kigingsa in om ingh.)
-----------------------------------------------------------------------------------------------
Mipi dongkholhsak thei kumpi zumte leh nasemte vai a om leh pholak khia pahpah ni.
Bilnuai sak zeel leng hong pil ding uh hi.
Zomi in i Kalsuan zia et phat huai...
Hih video in Zomite nam vei zia le i minam vai kalsuan zia tawmkhat lam ong lak in ka mu a, a beisa hun a i kalsuansa te bek hilo, ong pai lai ding hun tampi te en toto leng gen ding tampi hong om ding hi. I vei mahmah minam min kipsak zawh nang i hanciam laitak in, namdang te nung ah ki tawtah in, i tuk thapaih mawk ding leh bel ki tawtal in i tuk suak ding nak patauh huai sim tham hi.
Tu dinmun i et ciangin Min diktak letkip zawh nang a hanciam mahmah minbam it kisa tampi om a, tua kawmkal ah minam min sangin i hihna takleh i mizia tak mite in ong theihding lunggulh in panla ki om hi. Khial cih om thei lo a, tua hoih zaw cih zong gen ding i tehi nai kei hi. A gah muh ding om nailo tuak ahih manin ngaihsut haksa hi. A hizong in a gah koi limci zaw in, koi khang sawt kimang zaw a, koi lampi tawnin i minam cidam zaw ding hiam cihte zong ong ngaihsut huai mahmah mawk hi.
Makai leh mipil te in thu ong gnaihsun kaak le uh mipi in ki lunggulh mahmah ta cih mipi aw te i zak det ahi hi. Kimawhsak lo in, sep ding a masa en siamin, Minam cidam nang koizaw masak huai cihte en masa siam leng i minam hampha ding a, ei Zomite zong i hampha ding hi.
 |
| Evan Langh Do Khup |
Tu dinmun i et ciangin Min diktak letkip zawh nang a hanciam mahmah minbam it kisa tampi om a, tua kawmkal ah minam min sangin i hihna takleh i mizia tak mite in ong theihding lunggulh in panla ki om hi. Khial cih om thei lo a, tua hoih zaw cih zong gen ding i tehi nai kei hi. A gah muh ding om nailo tuak ahih manin ngaihsut haksa hi. A hizong in a gah koi limci zaw in, koi khang sawt kimang zaw a, koi lampi tawnin i minam cidam zaw ding hiam cihte zong ong ngaihsut huai mahmah mawk hi.
Makai leh mipil te in thu ong gnaihsun kaak le uh mipi in ki lunggulh mahmah ta cih mipi aw te i zak det ahi hi. Kimawhsak lo in, sep ding a masa en siamin, Minam cidam nang koizaw masak huai cihte en masa siam leng i minam hampha ding a, ei Zomite zong i hampha ding hi.
RHB Insurrance: Malaysia a om Refugee te ading
 |
| RHB Insurrance |
Malaysia om sung kuamah in mi gam ah bangmah tuak lo di cih kigen thei lo hi. UN card nei peuhmah hih RHB Insurance lei huai mahmah hi.
(Nang tawh na kinai na pen mun ZAM, ZRC, ACR, CRC, FRO, DAI cih hih Community Zum te ahi zong in UN zum ah ahi zong in koi koi ah kilei thei hi.)
(Nang tawh na kinai na pen mun ZAM, ZRC, ACR, CRC, FRO, DAI cih hih Community Zum te ahi zong in UN zum ah ahi zong in koi koi ah kilei thei hi.)
1. Mimal (Single) a lut man - RM164.30 (Sum zat theih zah RM 10,000)
2. Innkuan (Family) a lutman - RM 206.70 (Sum zat theih zah RM 12,000)
3. Personal Accident (PA) mimal khat ciang - RM 12.20
2. Innkuan (Family) a lutman - RM 206.70 (Sum zat theih zah RM 12,000)
3. Personal Accident (PA) mimal khat ciang - RM 12.20
Kum cing khin nasem theite peuhmah in PA zong na lei hamtang un. PA pen Accident na tuah zenzen leh na kibawlna sum bei teng lakpan RM 2,000 ciang hong sik di hi. Sihna (or)mibatloh suakna na neih zenzen lezong huhna sum RM 23,000 ciang dong kingah thei a, siatvehna RM 2,000 hong pia di hi.
Kammal Hoih le Thupil
KAMMAL HOIH LE THUPIL
Rev Hau Lian Kham
*I gualzawhlam I theihloh manin
A guallel I hi hi.
*Makai hoih a piangsak makai pen
makai hoih hi.
*Thungetna tawh muituum lehang,
vangliatna in kha hi.
*Lungdamna I khan'saknop leh,
hawmkhiatding ahi hi.
*A lungkiate gualzo ngeilo a,
A gualzote lungkia ngeilo hi.
*Na pian'thakcil a naki apna Pasian
in tudong mangngilhlo hi.
*Pasian nasepna ah mival omlo,
Amun lodingpi ah om, cih ombek
hi.
*Pasian in ei le ei kiphatding deihlo,
Amah I phatding bek deih hi.
*Thu Na ngetciang tupna na
neihkei leh, ngahna na neikei ding
hi.
*Leitungah I nuntak hangin, leitung
a dingin I nungtakei hi.
*Pasian in mipilte zang napi'n, aki
pilsakte zanglo hi.
*I zon'te I mu ding a, i taisan te'n
hong taisan ding hi.
*Tapil akisap zag in, Papil zong
kisamh hi.
A kaikhawm
MunKhai'pa.( Lengtong Pauno )
Rev Hau Lian Kham
 |
| Rev Hau Lian Kham |
A guallel I hi hi.
*Makai hoih a piangsak makai pen
makai hoih hi.
*Thungetna tawh muituum lehang,
vangliatna in kha hi.
*Lungdamna I khan'saknop leh,
hawmkhiatding ahi hi.
*A lungkiate gualzo ngeilo a,
A gualzote lungkia ngeilo hi.
*Na pian'thakcil a naki apna Pasian
in tudong mangngilhlo hi.
*Pasian nasepna ah mival omlo,
Amun lodingpi ah om, cih ombek
hi.
*Pasian in ei le ei kiphatding deihlo,
Amah I phatding bek deih hi.
*Thu Na ngetciang tupna na
neihkei leh, ngahna na neikei ding
hi.
*Leitungah I nuntak hangin, leitung
a dingin I nungtakei hi.
*Pasian in mipilte zang napi'n, aki
pilsakte zanglo hi.
*I zon'te I mu ding a, i taisan te'n
hong taisan ding hi.
*Tapil akisap zag in, Papil zong
kisamh hi.
A kaikhawm
MunKhai'pa.( Lengtong Pauno )
Who are Zo and Why we got Nomenclature ZOMI?
Who are Zo and Why we got Nomenclature ZOMI?
♡♡♡♡♡♡♡
Hih ZORO IN ZORAM agenpen Zosuante tenna gamteng ahihi. Mizoram agenciang in Mizoram State bek ahihi.
ZO agenciang ZO suante khempeuh (Kuki-Chin-Zomi-Mizo etc) agennuam a hihi. ZORO gen mah bang in Zomi Council; ZRO; ZNC/ZCD etc leh Zomi National Movement in zong ZO Definition agenciang in; ZORO te gen ZO mah agen tawh kibang a hihi.
Tua hia Myanmar gam Zomi-914 hangin; ZOMI akicih nak leh Tedim gama ZOte in ko ZO hongtuh acihdet uh Minampi lungsim hi hetlo hi.Ngaihsutna leh Tangthu siksan akibat loh nate hang a hihi.
Tu in ZORO leh ZRO te ban ah Dr.Vumson etc te in ZO agelh mangbang in;Myanmar Zomi-914 in ZO agen uh kibang a hihi.
ZOMI akigennak leh Tedim gama Zote in Zo nongtuh uh ciin Online pan nong telkhialhloh ding un;unau sisan ki naina tawh kong thum hi.Mite National Movement tawh atai sawm lam in;Ei Family group vai (Dilect group) vai i vathunlut lohding thupi kasa hi.
For ZOMI NATIONAL MOVEMENT (ZNCM~ZOMI TIMES) May 30;2016 Yangon
By: Kham Lian Tuang
Hih ZORO IN ZORAM agenpen Zosuante tenna gamteng ahihi. Mizoram agenciang in Mizoram State bek ahihi.
ZO agenciang ZO suante khempeuh (Kuki-Chin-Zomi-Mizo etc) agennuam a hihi. ZORO gen mah bang in Zomi Council; ZRO; ZNC/ZCD etc leh Zomi National Movement in zong ZO Definition agenciang in; ZORO te gen ZO mah agen tawh kibang a hihi.
Tua hia Myanmar gam Zomi-914 hangin; ZOMI akicih nak leh Tedim gama ZOte in ko ZO hongtuh acihdet uh Minampi lungsim hi hetlo hi.Ngaihsutna leh Tangthu siksan akibat loh nate hang a hihi.
Tu in ZORO leh ZRO te ban ah Dr.Vumson etc te in ZO agelh mangbang in;Myanmar Zomi-914 in ZO agen uh kibang a hihi.
ZOMI akigennak leh Tedim gama Zote in Zo nongtuh uh ciin Online pan nong telkhialhloh ding un;unau sisan ki naina tawh kong thum hi.Mite National Movement tawh atai sawm lam in;Ei Family group vai (Dilect group) vai i vathunlut lohding thupi kasa hi.
For ZOMI NATIONAL MOVEMENT (ZNCM~ZOMI TIMES) May 30;2016 Yangon
By: Kham Lian Tuang
Brief History of Zomi in Chin State
Brief History of Zomi in Chin State
 |
| Photo Credit: Zomi Nationals |
The outsider calls Zomi Community as Chin,Kuki and Lushai. “Zo”(Zhou)is their ancestor’s name and “Mi”(Ming)means people. And in Chinese words “Zhou Ming”. They ruled China in 1027-211 BC. Hence, they were called as Zomi people.
Some of the Zomi are migrated from China around 220 BC and settle in different place and different countries. They are Mongoloid by race, their language belong to Tibetan-Burma group, who enjoy full political freedom from generation to generation under their Chief administration on their own land. They never have a tendency to invade the land of others, and the same way they never want to be invaded and be under the ruling power of the outsider.
However, the British came in 1872 and invade the innocent land of the Zomi in 1890, and ruled over them for 55 years. When India got independence in 1947 and Myanmar (Burma) 1948, the land of the Zomi Country had divided into two groups, one as Northeast India and another as Western Myanmar. Moreover, when Bangladesh became independent country, some of the Zomi were permanently divided and separated within their own land. Therefore, Zomi were scattered through three countries in Western Myanmar, Northeast India and Bangladesh. This boundary replaces the original of Zomi feeling and became a kind of permanent disease for the Zomi. The economic life of theZomi is governed by what may been called the primitive economy. They are merely self-sufficient and they have no surplus food. Agriculture is the basic of the economy.
The land of Chin State is Located at the Western part of Myanmar bordering with India and Bangladesh. The Chin State constituted out of the Chin Hills on 4th January 1974.The land is a mountainous region covered with teak and bamboo forest. The Famous peak and mountains of their land are Thangmual (Kenedy), Innbukmual, lunmual,Bawipamual, Khonumual(Fortwhite) and Awtawrawmual, Where as Rivers are Meitei gun(Mani pure Rivers), Ciau, Bawinu, Lemro, Mitta and Mong are the most important rivers in their land. Rith is the largest lake in the Chin State. The Whole countryside is covered with vegetation. Wild beasts like lions,tigers, leopards, bears, boars, elephants, wild bears, bison’s, deer’s wild goats ,foxes, wolfs etc. Moreover, winged birds, hornbills, and sparrow, eagle, parrot weaves birds, pigeon, dove, cuckoo, owl, hawk, wood picker pewit etc.
Though the land does not have a common language, Tedim, Falam and Haka are most widely spoken dialects in the northern part, while Matu, Khumi, Dai and Mara are spoken in the southern part of their Land. Tedim language is the first easy to understand in Chin State. They community used the foreign language called Burmese, because the land does not have the rights to promote its dialects for common language to be used. Chin State has three climate, namely are Phalbi(Winter Season),Khuakhal(Summer Season) and Tuuk(Rainy Season) in their land. Chin State is located in the Western part of Myanmar between latitude 20 40 North and East of Chin State is Sagai Division, to the South are Magway Division and Rakhine(Zakhai) State. And to the West are the Indian State of Mizoram, Manipur and the Chittagong Hill tracts of Bangladesh. The capital of Chin State is Haka(Khalkha), Chin State has connection with Myanmar prepared by all weather roads and by air at Kalaymyo. Their National Day is celebrated on 20 February every year since 1948, and is considered as an official holiday in the Chin State.
For administrative convenience the whole State in divided into 12 townships. The townships namely are Tedim, Tonzang, Cikha, Falam, Haka, Thantlang, Matupi, Mindat, Rih Khuadal, Rizua, Kanpalet and Paletwa. The Victoria peak located in the South is the highest point in the Chin State. The height of it is 10,018 feet above sea level. In the Northern and central regions, the Zomi occupies the slops only from about 4,000feet to a little over 7,000 feet. In the Southern Chin Hills occupancy extends down slope to 3,500 or 3,000 feet. Chin State is generally less than 90 miles. The total Zomi population both inside and outside of their land is estimated at about four million around.
As before Myanmar (Burma)got independence, physically the Zomi were fine taller stouter than their neighbors in the plain on both the North and the East before, the average highs of the Zomi is from five and four inches to six inches over. However, today they are even smaller than their neighbors; it is very difficult to find men 5 Feet and 10 inches and 6 feet height, because the independence of Myanmar affects their economic and political life in negative way.
In the ancient times, the Zomi people spent most of their time in fighting and hunting. Life was hard and precious, there was constant fighting between tribes and villages. In theZomi life, religion plays an important role is closely intertwined with everything from the planting of crops to birth, omens, divination and drums guide deaths, and festivals etc. Their beliefs Social-economic and religious significance for the person concerned during and after his life depend on all this function. Animals were killed and sacrificed. Zu (rice bear)is consumed, and singing and dancing go on day and night. The traditional religions of the Zomi were animism. Then, became an indigenous religion called Laipiannism or Pau Cin Hau religion.
Before, Christianity came to the Zomi people they spent most of their time fighting and hurting. They lived with one another to excel in these activities. Life was hard and precious. There was continues fighting between tribes and villages. Communication between tribes and villages was difficult and made and life was unsafe. Famine, epidemics, disease and similar misfortunes were common. All these were believed to because by evil spirit call dawi. After, American Baptist Missionary came from the west during the last decade of the 19th century on 15 March 1899 in Chin State. The Zomi community was drastically changed by the grace of God.
Khaibawi
References:
1.Khup Za Go,Zo Mi Nam Tawh Kisai Thu(New Delhi: Zo Research Community Centre,2001).
2.C.Thang Za Tuan ,Zomite Tangthu Vol.1,(Kalaymyo: Zomi Christian Literature Society,2005).
3.Hau Za Cin , Ka Laikung Panin (Guwati: Zo Aw Publications,2007).
4.Khup Za Go,Christianity in Chinland (Guwati: Christian Literature Central,1985.
5.J.CSchwab,ChinEncyclopediaBritannica.Vol5,1963.
6.Khup Za Go,Leivui Panin,(Guwati:ChristianLiteratureCentral,2004).
7.Do Suan Mung, Tapidaw Pawlpi Leh A Upna Tangthu, (Faith Baptist Theological Seminary: Yangon, Myanmar ,2005).
ဆိပ္ျဖဴသားေလး (နည္းပညာ): Blogger တွင် ZawGyi နှင်. Unicode Font များကို Embed လုပ်နည်း( ရှယ်နည်းလေးပါ)
Blogger တွင် ZawGyi နှင်. Unicode Font များကို Embed လုပ်နည်း( ရှယ်နည်းလေးပါ)
မင်္ဂလာပါနော် သည်နေ့ ရေးဖြစ်တာလေးကတော့ ဖုန်းတွေမှာ မြန်မာစာ မှရိတောင် ကျွန်တော်
တို့ဘလော့မှာ ဝင်တာနဲ့ မြန်မာစာမြင်နိုင်မယ့် နည်းလမ်းကောင်းလေးပါဘဲ.. သည်နည်းလေးကိုတော့
ပထမ ကုဒ်နမူနာပြသလမ်းညွှန်ပေးထားသော ကို မိုးသကြား နဲ့ ကိုမြင့်မင်းစိုး တို့အား
ကျေးဇူးတင်ရှိပါကြောင်း
Mobile အတော်များများတွင် မြန်မာဖောင်.သွင်းလို.ရသော်လည်း အချို.ဖုန်းများ/Jailbreak မရသေးသော
IOS User တို.အတွက် မိမိ တို.၏ ဆိုဒ် ကိုဝင်ရောက်.ကြည်.ရှုရန် အခက်အခဲးတွေရပါလိမ်မည်။ဒီနေ.
ကျွန်တော်. ဆိုဒ် ကို ပြုု.ပြင်ရင်း ဘလော့ကာ ညီအကို အချို.လုပ်ထားသောနည်းလမ်းကို
စမ်းကြည့်လိုက်ရာ အောင်မြင်သွားသဖြင်. မသိသောသော ဘလော. ပိုင်ရှင်ဘော်ဘော် တို.အတွက်
ပြန်ရှယ်ပေးလိုက်ပါတယ်……ထည်.သွင်းလိုပါက အောက်မှာဆက်ဖတ်ပေးပါ ခင်ဗျ။
အသုံးပြုရန် ကုဒ်များ
မြန်မာ Unicode Font ကို သွင်းချင်ပါက အောက်က Code ကိုသုံးပါ။
@font-face {
font-family:’MON3 Anonta 1′;
src:local(‘MON3 Anonta 1’),url(‘http://mmwebfonts.comquas.com/fonts/mon3.ttf’);
}
body,html,p,code,*,table,td,tr,span,div,a,ul,li,input,textarea{font-family:’MON3 Anonta 1′!important;}
မှတ်ချက် ။ ။ မြန်မာ ယူနီ ကုဒ်ထည့်သွင်းပါက မိမိဘလော့မှာ စာလုံးတွေ
ကမောက်ကမ ဖြစ်နေပါမည်…ပြင်ဆင်ဖို့လိုပါမည်… ကျွန်တော်ကတော့ Zawgyi Font
ကိုဘဲသွင်းပါသည်။
မြန်မာ Zawgyi Font ကို သွင်းချင်ပါက အောက်က Code ကိုသုံးပါ။
@font-face {
font-family:’Zawgyi-One’;
src:local(‘Zawgyi-One’),url(‘http://mmwebfonts.comquas.com/fonts/zawgyi.ttf’);
}
body,html,p,code,*,table,td,tr,span,div,a,ul,li,input,textarea{font-family:’Zawgyi-One’!important;}
Blogger တွင်မိမိတို.သွင်းလိုသော blog ၏ template ကို နှိပ်လိုက်ပါ။
မိမိတို့ လုပ်လိုသော ဘလော့ရဲ့ Template ကိုဝင်လိုက်ပါနော် ပု့လေးတွေနဲ့ တဆင့်ဆီ သွားပြပါ့မယ်..
ရောက်တာနဲ့ Customise ဆိုတာလေးကိုကလစ်ပေးလိုက်ပါ..
အိုကေ ဘယ်ဘက်တန်းထဲက Advance ဆိုတာကိုဆက်ကလစ်ပေးလိုက်ပါ။
အိုကေ scorrl ဘားလေးဆွဲချလိုက်ပါ အောက်ဆုံးက Add CSS ဆိုတာကိုကလစ်ပေးပါ။
အထဲမယ် ကုဒ်ဒင်းတွေတွေ့နိုင်ပါလိမ့်မယ် အဲကုဒ်တွေရဲ့ အောက်ကနေ အပေါ်က ကူးလာသော
Union Code (သို့) zawgyi one ကုဒ်ကို ထည့်ပေးနိုင်ပါတယ်…
၂.. ခုစလုံးထည့်လိုပါက.. တစ်ခုကို ထည့်ပြီး တာနဲ့ အပေါ်ညာထောင့်က Apply to Blog
ဆိုတာကလစ်ဆေ့ပြီး မှ နောက် တကြိမ် ပထမကုဒ်ထည့်သလို ပြန်ဝင်ထည့်နိုင်ပါတယ်နော်….
ဘယ်ကုဒ်ကို ထည့်ထည့် အပေါ်က Apply to Blog ဆိုတာတော့ ကလစ်ပေးရမှာဖြစ်ပါတယ်…
အိုကေ ဒါဆို ထည့်နည်းတော့ အဆင်ပြေလောက်ပါပြီနော်…နောက် တစ်ခုကျန်ပါသေးတယ်နော်..
Mobile Theme ကို enable လုပ်ထားရင် mobile မှာမြင်ရလိမ်မည်မဟုတ်ပါ။
iPhone , iPad , Android (firefox) တို့တွင်မြင်လိုလျှင် mobile theme ကို disable လုပ်ထားပါ။
လုပ်နည်းကတော့
ဘလော့ကာ Template ကိုကလစ်ပြီး ညာဘက်မှာ ရှိတဲ့ Customise Mobile Template ဆိုတာလေးကို ကလ်စပေးရမှာ ဖြစ်ပါတယ်…
အိုကေ အပေါ်က ပုံလေးတိုင်း No. Show desktop template mobile device ဆိုတာကို အမှတ်ပေးပြီး
Save ပေးလိုက်တာနဲ့ မိမိတို့ လုပ်ဆောင်ချက် ပြီးဆုံးခဲ့ပါပြီနော်
အဆင်ပြေကြပါစေ
>>
ခုလိုအားပေးတဲ့အတွက် အထူးကျေးဇူးတင်ပါကြောင်း ပြောကြားပါရစေ..ဘလော့ခရီးသည်မှ နည်းပညာများအား မည်သူမဆို လွတ်လပ်စွာ ကူးယူသုံးစွဲနိုင်ပါတယ်.. ကျွန်တော် ပိုင်ဆိုင်သောနေရာလေးများအား ဆက်လက် လည်ပါတ်လိုပါက ***************************************
ဘလော့ခရီးသည်သို့ { ဒီမှာ } သွားလိုက်ပါ
လယ်တီမြေသားသို့{ ဒီမှာ } သွားလိုက်ပါ
စာပေနန်းတော်သို့{ ဒီမှာ } သွားလိုက်ပါ
စွယ်စုံစာအုပ်စင်{ ဒီမှာ } သွားလိုက်ပါ http://www.nyinaymin.org/2014/05/blogger-zawgyi-unicode-font-embed_16.html?m=1
မင်္ဂလာပါနော် သည်နေ့ ရေးဖြစ်တာလေးကတော့ ဖုန်းတွေမှာ မြန်မာစာ မှရိတောင် ကျွန်တော်
တို့ဘလော့မှာ ဝင်တာနဲ့ မြန်မာစာမြင်နိုင်မယ့် နည်းလမ်းကောင်းလေးပါဘဲ.. သည်နည်းလေးကိုတော့
ပထမ ကုဒ်နမူနာပြသလမ်းညွှန်ပေးထားသော ကို မိုးသကြား နဲ့ ကိုမြင့်မင်းစိုး တို့အား
ကျေးဇူးတင်ရှိပါကြောင်း
Mobile အတော်များများတွင် မြန်မာဖောင်.သွင်းလို.ရသော်လည်း အချို.ဖုန်းများ/Jailbreak မရသေးသော
IOS User တို.အတွက် မိမိ တို.၏ ဆိုဒ် ကိုဝင်ရောက်.ကြည်.ရှုရန် အခက်အခဲးတွေရပါလိမ်မည်။ဒီနေ.
ကျွန်တော်. ဆိုဒ် ကို ပြုု.ပြင်ရင်း ဘလော့ကာ ညီအကို အချို.လုပ်ထားသောနည်းလမ်းကို
စမ်းကြည့်လိုက်ရာ အောင်မြင်သွားသဖြင်. မသိသောသော ဘလော. ပိုင်ရှင်ဘော်ဘော် တို.အတွက်
ပြန်ရှယ်ပေးလိုက်ပါတယ်……ထည်.သွင်းလိုပါက အောက်မှာဆက်ဖတ်ပေးပါ ခင်ဗျ။
အသုံးပြုရန် ကုဒ်များ
မြန်မာ Unicode Font ကို သွင်းချင်ပါက အောက်က Code ကိုသုံးပါ။
@font-face {
font-family:’MON3 Anonta 1′;
src:local(‘MON3 Anonta 1’),url(‘http://mmwebfonts.comquas.com/fonts/mon3.ttf’);
}
body,html,p,code,*,table,td,tr,span,div,a,ul,li,input,textarea{font-family:’MON3 Anonta 1′!important;}
မှတ်ချက် ။ ။ မြန်မာ ယူနီ ကုဒ်ထည့်သွင်းပါက မိမိဘလော့မှာ စာလုံးတွေ
ကမောက်ကမ ဖြစ်နေပါမည်…ပြင်ဆင်ဖို့လိုပါမည်… ကျွန်တော်ကတော့ Zawgyi Font
ကိုဘဲသွင်းပါသည်။
မြန်မာ Zawgyi Font ကို သွင်းချင်ပါက အောက်က Code ကိုသုံးပါ။
@font-face {
font-family:’Zawgyi-One’;
src:local(‘Zawgyi-One’),url(‘http://mmwebfonts.comquas.com/fonts/zawgyi.ttf’);
}
body,html,p,code,*,table,td,tr,span,div,a,ul,li,input,textarea{font-family:’Zawgyi-One’!important;}
Blogger တွင်မိမိတို.သွင်းလိုသော blog ၏ template ကို နှိပ်လိုက်ပါ။
မိမိတို့ လုပ်လိုသော ဘလော့ရဲ့ Template ကိုဝင်လိုက်ပါနော် ပု့လေးတွေနဲ့ တဆင့်ဆီ သွားပြပါ့မယ်..
ရောက်တာနဲ့ Customise ဆိုတာလေးကိုကလစ်ပေးလိုက်ပါ..
အိုကေ ဘယ်ဘက်တန်းထဲက Advance ဆိုတာကိုဆက်ကလစ်ပေးလိုက်ပါ။
အိုကေ scorrl ဘားလေးဆွဲချလိုက်ပါ အောက်ဆုံးက Add CSS ဆိုတာကိုကလစ်ပေးပါ။
အထဲမယ် ကုဒ်ဒင်းတွေတွေ့နိုင်ပါလိမ့်မယ် အဲကုဒ်တွေရဲ့ အောက်ကနေ အပေါ်က ကူးလာသော
Union Code (သို့) zawgyi one ကုဒ်ကို ထည့်ပေးနိုင်ပါတယ်…
၂.. ခုစလုံးထည့်လိုပါက.. တစ်ခုကို ထည့်ပြီး တာနဲ့ အပေါ်ညာထောင့်က Apply to Blog
ဆိုတာကလစ်ဆေ့ပြီး မှ နောက် တကြိမ် ပထမကုဒ်ထည့်သလို ပြန်ဝင်ထည့်နိုင်ပါတယ်နော်….
ဘယ်ကုဒ်ကို ထည့်ထည့် အပေါ်က Apply to Blog ဆိုတာတော့ ကလစ်ပေးရမှာဖြစ်ပါတယ်…
အိုကေ ဒါဆို ထည့်နည်းတော့ အဆင်ပြေလောက်ပါပြီနော်…နောက် တစ်ခုကျန်ပါသေးတယ်နော်..
Mobile Theme ကို enable လုပ်ထားရင် mobile မှာမြင်ရလိမ်မည်မဟုတ်ပါ။
iPhone , iPad , Android (firefox) တို့တွင်မြင်လိုလျှင် mobile theme ကို disable လုပ်ထားပါ။
လုပ်နည်းကတော့
ဘလော့ကာ Template ကိုကလစ်ပြီး ညာဘက်မှာ ရှိတဲ့ Customise Mobile Template ဆိုတာလေးကို ကလ်စပေးရမှာ ဖြစ်ပါတယ်…
အိုကေ အပေါ်က ပုံလေးတိုင်း No. Show desktop template mobile device ဆိုတာကို အမှတ်ပေးပြီး
Save ပေးလိုက်တာနဲ့ မိမိတို့ လုပ်ဆောင်ချက် ပြီးဆုံးခဲ့ပါပြီနော်
အဆင်ပြေကြပါစေ
>>
ခုလိုအားပေးတဲ့အတွက် အထူးကျေးဇူးတင်ပါကြောင်း ပြောကြားပါရစေ..ဘလော့ခရီးသည်မှ နည်းပညာများအား မည်သူမဆို လွတ်လပ်စွာ ကူးယူသုံးစွဲနိုင်ပါတယ်.. ကျွန်တော် ပိုင်ဆိုင်သောနေရာလေးများအား ဆက်လက် လည်ပါတ်လိုပါက ***************************************
ဘလော့ခရီးသည်သို့ { ဒီမှာ } သွားလိုက်ပါ
လယ်တီမြေသားသို့{ ဒီမှာ } သွားလိုက်ပါ
စာပေနန်းတော်သို့{ ဒီမှာ } သွားလိုက်ပါ
စွယ်စုံစာအုပ်စင်{ ဒီမှာ } သွားလိုက်ပါ http://www.nyinaymin.org/2014/05/blogger-zawgyi-unicode-font-embed_16.html?m=1
Allowances for Students in Coming Scholl Year
tu a ong paiding sangkum vai
EDUCATION MINISTRY PAN TANGKO---MRTV 16/05/2016
2016-2017 Siamsin kum ading
A khonkhong in Sangnaupangte ngah ding huhnate
1. "Mucu (Kindergerten)te a ding sangpuan sutkhat(one suit)
2.Tanlang pan tanli ( Grade 1- 5) ciang ading, sangpuan sutkhat, gelhloh laibu buguk leh, sanglai simbu akim tek in ngah ding,
3. Tannga pan tanngiat ( Grade 6-9)ciang ading, Sanglai simbu akim tek ngah ding, Sangsum, Nu le pa siate ading in sum kidong cihbang omlo ding, kimawlman sum kidong cihbang omlo ding, laikung laidal leh, laibusal zatman sum kidong cihbang omlo ding,
4. Tankua pan Tansawm( Grade 10-11) ciang ading, Sanglai Simbu akim tek ngah ding, Nu le pa siate ading in sum kidong cihbang omlo ding, kimawlman sum kidong cihbang omlo ding, laikung laidal leh, laibusal zatman sum kidong cihbang omlo ding,
Sangtawh kisai nasemte, siate( Education Staff) khempeuh ii, theihding leh zuihding thukhun
1. Sang ki-ap, sangnaupang te, sangsum bangmah dong theilo ding
2. Sang ki-ap nang, sang naupangte nu le pa tungpan, bang van mah sang theilo ding
3. Sangpuan tung ah kisuang, sang leh atan ( Lebel -taseih)te le adang sangtawh kisai bangvan mah zuak thei vetlo ding
Sangnaupangte ii, Nulepa Kiang Theihsakna
1. Sangnaupangte sang aptek nang
2. Sangnaupangte sang ap nang, kua Sia kici mahmah, sum, van etc tawh mai-et loh nang
3. Sangnaupangte sang hoihtak ap mengmeng theih nang leh, Sanglai simbu kicingtak in hawmzawh nang in, nu le pa ten ngaihsutna pankhopna hong pia un ci-in Pilna le siamna a kivaihawmna bulpi a hi ( Education Ministry )pan genkhia hi."
Note: Hihte khempeuh ihkhua ciat ah, akingah kimtek nang in, hausa upa tawh thuman takin mapang khop ding hi a, a ki ngahkei leh tungsiahte zaksak pah ding hi.
Credit: Suan Tuang
EDUCATION MINISTRY PAN TANGKO---MRTV 16/05/2016
2016-2017 Siamsin kum ading
A khonkhong in Sangnaupangte ngah ding huhnate
1. "Mucu (Kindergerten)te a ding sangpuan sutkhat(one suit)
2.Tanlang pan tanli ( Grade 1- 5) ciang ading, sangpuan sutkhat, gelhloh laibu buguk leh, sanglai simbu akim tek in ngah ding,
3. Tannga pan tanngiat ( Grade 6-9)ciang ading, Sanglai simbu akim tek ngah ding, Sangsum, Nu le pa siate ading in sum kidong cihbang omlo ding, kimawlman sum kidong cihbang omlo ding, laikung laidal leh, laibusal zatman sum kidong cihbang omlo ding,
4. Tankua pan Tansawm( Grade 10-11) ciang ading, Sanglai Simbu akim tek ngah ding, Nu le pa siate ading in sum kidong cihbang omlo ding, kimawlman sum kidong cihbang omlo ding, laikung laidal leh, laibusal zatman sum kidong cihbang omlo ding,
Sangtawh kisai nasemte, siate( Education Staff) khempeuh ii, theihding leh zuihding thukhun
1. Sang ki-ap, sangnaupang te, sangsum bangmah dong theilo ding
2. Sang ki-ap nang, sang naupangte nu le pa tungpan, bang van mah sang theilo ding
3. Sangpuan tung ah kisuang, sang leh atan ( Lebel -taseih)te le adang sangtawh kisai bangvan mah zuak thei vetlo ding
Sangnaupangte ii, Nulepa Kiang Theihsakna
1. Sangnaupangte sang aptek nang
2. Sangnaupangte sang ap nang, kua Sia kici mahmah, sum, van etc tawh mai-et loh nang
3. Sangnaupangte sang hoihtak ap mengmeng theih nang leh, Sanglai simbu kicingtak in hawmzawh nang in, nu le pa ten ngaihsutna pankhopna hong pia un ci-in Pilna le siamna a kivaihawmna bulpi a hi ( Education Ministry )pan genkhia hi."
Note: Hihte khempeuh ihkhua ciat ah, akingah kimtek nang in, hausa upa tawh thuman takin mapang khop ding hi a, a ki ngahkei leh tungsiahte zaksak pah ding hi.
Credit: Suan Tuang
Government System of Union of Myanmar
Kawlgam Kumpi Kilamzia
Gam Ki-ukzia(government system) ahih leh presidentialism cipong uh hi. Ahizongin, presidentialism kumpi ki-ukna azang USA te khong tawh lah kibang lozel hi. USA gamah gambup makaipi(the president of the United States of America) in gambup innpi(congress) ii thukimsa khat ama thuneihna(veto power) tawh hemkhia(kantan) thei hi. Tuabanah, gambup innpi(congress/house of representative&senate) kigawm sehli suah sehthum meetang(vote) aval nak leh gambup makaipipa(president) thuneihna(veto power) nial theihna thuneihna neizel uh hi. Kawlgam kumpi ki-ukzia bel presidentialism hizo tataklo-in pseu-do presidentialism ciangbek hi ci’n gamthu lamsang thukhunsiam(consititutionalist) ten gen uh hi. Cihnopna ah, presidentialism tatak hilo-in alangciang(quasi) bekhipan hi.
Tuabanah, gambup innpi(union parliament) ii thukimsa thukhun khat pen gambup makaipi(president) in ama thuneihna tawh hepkhiat theihna thuneihna(veto power) gambup thukhunpi(constitution) in phallo hi. Athu kim kei leh suaikailo( no signature) thuhlo ding cih ciang bek hi.
Ahizongin, gambup thukhunpi in gambup innpi(union parliament,amyotha hluttaw+pyituh hluttaw) ii bawlsathukhun(law) khat pen gambup makaipi(the president of republic of the Union of Myanmar) in mawhpuak lakna(the president is accountable for union parliament) ci ahih manin, banglo khat thunawngkai om leh gambup makaipi in mawhpuak lakna(accountability) neilai hi.Apiandang leuleu khatah, gambup makaipi(president) pen gambup innpi(union parliament) in muanlohna leh deihlohna tawh mawhmatna thusunna(vote of no confidence) aneih uh hangin amau deihloh mawhpaihna tawh gambup makaipipa(president) mawk khawlsak theilo bilbel zel uh hi.
By: Bob Tuangpi
Gam Ki-ukzia(government system) ahih leh presidentialism cipong uh hi. Ahizongin, presidentialism kumpi ki-ukna azang USA te khong tawh lah kibang lozel hi. USA gamah gambup makaipi(the president of the United States of America) in gambup innpi(congress) ii thukimsa khat ama thuneihna(veto power) tawh hemkhia(kantan) thei hi. Tuabanah, gambup innpi(congress/house of representative&senate) kigawm sehli suah sehthum meetang(vote) aval nak leh gambup makaipipa(president) thuneihna(veto power) nial theihna thuneihna neizel uh hi. Kawlgam kumpi ki-ukzia bel presidentialism hizo tataklo-in pseu-do presidentialism ciangbek hi ci’n gamthu lamsang thukhunsiam(consititutionalist) ten gen uh hi. Cihnopna ah, presidentialism tatak hilo-in alangciang(quasi) bekhipan hi.
Tuabanah, gambup innpi(union parliament) ii thukimsa thukhun khat pen gambup makaipi(president) in ama thuneihna tawh hepkhiat theihna thuneihna(veto power) gambup thukhunpi(constitution) in phallo hi. Athu kim kei leh suaikailo( no signature) thuhlo ding cih ciang bek hi.
Ahizongin, gambup thukhunpi in gambup innpi(union parliament,amyotha hluttaw+pyituh hluttaw) ii bawlsathukhun(law) khat pen gambup makaipi(the president of republic of the Union of Myanmar) in mawhpuak lakna(the president is accountable for union parliament) ci ahih manin, banglo khat thunawngkai om leh gambup makaipi in mawhpuak lakna(accountability) neilai hi.Apiandang leuleu khatah, gambup makaipi(president) pen gambup innpi(union parliament) in muanlohna leh deihlohna tawh mawhmatna thusunna(vote of no confidence) aneih uh hangin amau deihloh mawhpaihna tawh gambup makaipipa(president) mawk khawlsak theilo bilbel zel uh hi.
By: Bob Tuangpi
ခ်င္းျပည္နယ္ ေရရွားပါးမႈ အခက္အခဲ
ခ်င္းျပည္နယ္ ေဒသခံမ်ား။ ဓါတ္ပံု - (AP Photo/Gemunu Amarasinghe)
ပူျပင္းတဲ့ရာသီဥတုအေျခအေနေၾကာင့္ ခ်င္းျပည္နယ္ အတြင္းမွာ ေရရွားပါးမွဳျပႆနာေတြနဲ႕ ၾကံဳေတြ႕ေနရပါတယ္။ အထူး သျဖင့္ ေတာင္ေပၚေက်းရြာျဖစ္တဲ့ တြန္းဇံျမိဳ႕နယ္ထဲက ရြာေပါင္း(၁၇)ရြာ ရွိတဲ့ ဆာေဘာက္ေက်းရြာအုပ္စုမွာ ေရရွားပါးမွဳဴ ဒဏ္အျပင္ မသန္႕ရွင္းတဲ့ ေရေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ေရာဂါဒဏ္ကိုခံေနရတယ္လို႕ ေဒသခံေတြကေျပာပါတယ္။ လက္ရွိအခ်ိန္ အထိေတာ့ ေဒသခံအာဏာပိုင္ေတြအပါအ၀င္ ဘယ္ အဖြဲ႕အစည္းမွအကူညီမရရွိေသးတဲ့အေျခအေနကိုေတာ့ ဗီံြအိုေအ ထိုင္းအေျခစိုက္ သတင္းေထာက္ နိုင္ကြန္းအိန္ကေန အခုလို သတင္းေပးပို႕ထားပါတယ္။
ခ်င္းျပည္နယ္ေျမာက္ပိုင္းတြန္းဇန္ၿမိဳ႕နယ္ ရြာေပါင္း(၁၇)ရြာရွိတဲ့ ဆဲေဘာက္ ေက်းရြာအုပ္စုမွာ ေသာက္သုံးေရျပတ္လပ္မႈ ျပႆနာ နဲ႕ၾကံဳေတြ႕ေနရျပီး အကူအညီ မဲ့ေနတယ္လို႕ ေဒသခံရြာသားတဦးက ေျပာပါတယ္။
“ဆဲေဘာက္ေက်းရြာမွာ ေရအခက္အခဲ ရွိတယ္။ အဲဒီမွာ ေရမရႏိုင္ဘူး။ သြယ္မယ့္ေနရာကလဲ အေ၀းႀကီး။ ေရသြယ္ႏိုင္ေအာင္ ဘယ္သူမွလဲ မလုပ္ေပးဘူး။ ေစာင့္ၾကည့္ေနလို႕လဲ မျဖစ္ဘူး။”
လက္ရွိအိမ္ေျခ ၆၀၀ေက်ာ္ လူဦးေရ ၃၀၀၀ေက်ာ္ရွိတဲ့ ဆဲေဘာက္ေက်းရြာမွာ မသန္႕ရွင္းတဲ့ေသာက္သုံးေရေတြကို သုံးစြဲေနရတဲ့အတြက္ ေဒသခံတခ်ိဳ႕မွာ ေရာဂါေ၀ဒနာေတြကူးစက္ခံေနရတယ္လို႕ လူမွဳအကူညီ ေပးေရးအဖြဲ႕တခု ျဖစ္တဲ့ဇီုမီးေဒသဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးေဖါင္ေဒးရွင္း ဥကၠဌ ေဒါက္တာေပါ့ပါက အခုလိုေျပာပါတယ္။
ဆဲေဘာက္ ေက်းရြာအုပ္စုဟာ စစ္ကိုင္းတိုင္းကေလးျမိဳ႕နယ္နဲ႕ ခ်င္းျပည္နယ္တြန္းဇံျမိဳ႕နယ္ စပ္ၾကားမွာရွိေနတာျဖစ္ျပီး မႏွစ္က သဘာ၀ ေရေဘးဒဏ္ကိုခံခဲ့ရတဲ့ေက်းရြာေတြလဲျဖစ္ပါတယ္။
ေဒသတြင္း ေရရွားပါးမွဳျပႆနာကို လက္ရွိခ်င္းျပည္နယ္အစိုးရကိုတင္ျပထားေပမဲ့ အကူညီမရေသးဘူးလို႕ ေဒါက္တာ ေပါ့ပါက အခုလိုေျပာပါတယ္။
“ တခါေတာ့ ခ်င္းျပည္နယ္ လူမႈ ၀န္ႀကီးကေတာ့ သြားတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီလိုပဲ မင္းတို႕ ရြာကို ကိုယ့္ဟာနဲ႕ကိုယ္ တည္ေထာင္တဲ့အတြက္ ရြာနာမည္ေလးေတြ သတ္မွတ္ၿပီး ေနပါ။ ငါတို႕လည္း ႀကိဳးစားေပးမယ္။ အဲဒီေလာက္ပဲ မွာထားတယ္။ ”
ဇီုမီးေဒသ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးေဖါင္ေဒးရွင္းအေနနဲ႕ ေဒသတြင္းေသာက္သုံးေရရွိဖို႕ ရန္ပုံေငြရွာေဖြျပီး အကူညီေပးသြား မယ္လို႕ ေဒါက္တာေပါ့ပါက ေျပာပါတယ္။
ခ်င္းျပည္နယ္မွာ ႏွစ္တိုင္းလိုလိုေရရွားပါးမွဳျပႆနာနဲ႕ ၾကံဳေတြ႕ေနရေပမဲ့ ဒီႏွစ္မွာေတာ့ ပူျပင္းတဲ့ေႏြရာသီဒဏ္ေၾကာင့္ ယခင္ႏွစ္ေတြထက္ဆိုးရြားစြာခံေနရပါတယ္။
ခ်င္းျပည္နယ္အတြင္း ျမိဳ႕နယ္တိုင္းလိုလို ေတာင္ေပၚေက်းရြာေတြမွာေရအခက္ခဲနဲ႕ၾကံဳေတြ႕ေနရျပီး ေရျပႆနာ ေျဖရွင္းဖို႕ဟာ ခ်င္းျပည္နယ္ အစိုးရသစ္အတြက္ စိမ္ေခၚမွဳတခုလို ျဖစ္ေနတယ္လို႕ လူမႈေရး၀န္ႀကီး ဦးေပါင္လြန္ မင္းထန္က အခုလိုေျပာပါတယ္။
“ေရကေတာ့ နည္းနည္းေတာ့ ရွားလာၿပီေပါ့ေလ။ ေတာင္ေပၚၿမိဳ႕ေတြ ေတာင္ေပၚ ရြာေတြ နည္းနညး္ေတာ့ အခက္အခဲရွိတယ္။ ေက်းလက္ကေန ပိုက္ေတြ သြယ္ၿပီး၊ သြင္းဖို႕ေတြ ဘာေတြ လုပ္ေနတယ္။ တခ်ိဳ႕ ေရထြက္နည္းတဲ့ ေနရာက်ေတာ့ ေတာ္ေတာ္ကို အရမ္း အခက္အခဲရွိပါတယ္။ ပိုဆိုးသြားတာက တခ်ိဳ႕ ေနရာေတြမွာ ေရခမ္းသြားတာေတြ ဘာေတြ ျဖစ္လာေနတယ္။ လက္ရွိ အစိုးရ အေနနဲ႕လည္း အမ်ားႀကီး စိန္ေခၚမႈ ျဖစ္ေနတယ္။ ဒီဟာကို ဘယ္လို ရင္ဆိုင္ၾကမလဲ။ သေဘာက ေရရွိတယ္ ဘယ္ေလာက္ပဲ ေ၀းေ၀းဆိုရင္ တမ်ိဳး။ တခ်ိဳ႕က်ေတာ့ သြယ္မယ့္ေနရာေတာင္ အခက္အခဲ ရွိေနတယ္။ သြယ္မယ့္ ေနရာက အရမ္းေ၀းတယ္။ ပိုက္ႀကီးတိုင္းလည္း ေရမရဘူး ျဖစ္ေနတယ္။ ”
ျမန္မာနိုင္ငံမွာအယ္နီညိဳရာသီဥတုေၾကာင့္ မုတ္သံုအဝင္ေနာက္က်ျပီး ဇြန္လေလာက္ထိ ပူျပင္းႏုိင္တယ္လို႕ မိုးေလ၀သ ပညာရွင္ေတြက ခန္႕မွန္းထားပါတယ္။
ေက်းလက္ေဒသ ဖြံ႕ၿဖိဳး တိုးတက္ေရး ဦးစီးဌာနရဲ႕ မတ္အကုန္ထိ စာရင္း ေကာက္ယူခ်က္မ်ားအရ ေနျပည္ေတာ္ ေကာင္စီနယ္ေျမနဲ႕ တိုင္းေဒသႀကီး/ျပည္နယ္ ၁၄ ခုရွိ ၿမိဳ႕နယ္ ၁၇၆ ၿမိဳ႕နယ္၊ ေက်းရြာေပါင္း ၁၇၀၀ ေက်ာ္ေတြမွာ ေရရွားပါးျပတ္လပ္ ႏိုင္ေျခရွိေၾကာင္း ခန္႔မွန္းထားပါတယ္။
ဒီႏွစ္ေႏြရာသီမကုန္ခင္ အစိုးရသစ္လက္ထက္မွာ ရက္ ၁၀၀အတြင္း တစ္ႏိုင္ငံလံုး အတိုင္းအတာနဲ႔ ေရတြင္းတူးေဖာ္ တာေတြ၊ ေရတြင္းေရကန္ေတြ မြမ္းမံ တာေတြ၊ ေရေပးေဝမႈစနစ္ ျပဳျပင္တာေတြကို အရွိန္အဟုန္ျမွင့္ျပီး စီမံခ်က္နဲ႔ လုပ္ကိုင္သြားဖို႔ စီစဥ္ထားျပီး ႏုိင္ငံေတာ္ေထာက္ပံ႔ေငြ သန္း ၁၀၀ ေက်ာ္ကို အသံုးျပဳျပီး ေရျဖန္႔ေဝသြားမယ္လို႕ ေက်း လက္ေဒသ ဖြံ႔ျဖိဳးေရး ဦးစီဌာနကေန ထုတ္ျပန္ထားပါတယ္။
ပူ္ပင္းတဲ့ရာသီဥတုေအ္ေခေအနၾကာင့္ ခ္င္း္ပၫၷယ္ အၾတင္းျမာ ေရျရားပါးျမဳ္ပႆနာေၾတနဲ႕ ႀကံဳေၾတ႕ေနရပါတယ္။ အထူး သ္ဖင့္ ေတာင္ေပၚေက္း်ရာ္ဖစၲဲ့ ၾတႏ္းဇံ္မိဳ႕နယၳဲက ်ရာေပါင္း(၁၇)်ရာ ၿရိတဲ့ ဆာေဘာက္ေက္း်ရာအုပၥဳျမာ ေရျရားပါးျမဳဴ ဒဏ္အ္ပင္ မသႏ္႕ျရင္းတဲ့ ေေရၾကာင့္္ဖစၲဲ့ ေရာဂါဒဏၠိဳခံေနရတယႅိဳ႕ ေဒသခံေၾေတက္ပာပါတယ္။ လၾက္ရိအခ္ိႏ္ အထိေတာ့ ေဒသခံအာဏာပိုင္ေၾတအပါအ၀င္ ဘယ္ အ်ဖဲ႕အစၫ္းျမအကူညီမရၿရိေသးတဲ့ေအ္ေခအနကိုေတာ့ ဗီံႀအိုေအ ထိုင္းေအ္ခစိုက္ သတင္းေထာက္ နို်ငၠႏ္းအိေႏၠန အခုလို သတင္းေပးပို႕ထားပါတယ္။
ခ္င္း္ပၫၷယ္ေ္မာကၸိဳင္းၾတႏ္းဇႏ္ၿမိဳ႕နယ္ ်ရာေပါင္း(၁၇)်ရာၿရိတဲ့ ဆဲေဘာက္ ေက္း်ရာအုပၥဳျမာ ေသာက္သဳံးေရ္ပတႅပၼႈ ္ပႆနာ နဲ႕ႀကံဳေၾတ႕ေနရ္ပီး အကူအညီ မဲ့ေနတယႅိဳ႕ ေဒသခံ်ရာသားတဦးက ေ္ပာပါတယ္။
“ဆဲေဘာက္ေက္း်ရာျမာ ေရအခက္အခဲ ၿရိတယ္။ အဲဒီျမာ ေရမရႏိုငၻဴး။ ၾသယၼယ့္ေနရာကလဲ ေအ၀းႀကီး။ ေရၾသယ္ႏိုင္ေအာင္ ဘယ္သဴျမလဲ မလုပ္ေပးဘူး။ ေစာင့္ၾကၫ့္ေနလို႕လဲ မ္ဖစၻဴး။”
လၾက္ရိအိမ္ေ္ခ ၆၀၀ေက္ာ္ လူဦးေရ ၃၀၀၀ေက္ာ္ၿရိတဲ့ ဆဲေဘာက္ေက္း်ရာျမာ မသႏ္႕ျရင္းတဲ့ေသာက္သဳံးေေရၾတကို သုံး်စဲေနရတဲ့အၾတက္ ေဒသခံတခ္ိဳ႕ျမာ ေရာဂါေ၀ဒနာေၾတကူးစကၡံေနရတယႅိဳ႕ လူျမဳအကူညီ ေပးေရးအ်ဖဲ႕တခု ္ဖစၲဲ့ဇီုမီးေဒသၿဖံ႕္ဖိဳးတိုးတက္ေရးေဖါင္ေဒးျရင္း ဥကၠဌ ေဒါကၱာေပါ့ပါက အခုလိုေ္ပာပါတယ္။
ဆဲေဘာက္ ေက္း်ရာအုပၥဳဟာ စစၠိဳင္းတိုင္းေကလး္မိဳ႕နယၷဲ႕ ခ္င္း္ပၫၷၾယၱႏ္းဇံ္မိဳ႕နယ္ စပ္ၾကားျမာၿရိေနတာ္ဖစ္္ပီး မႏျစၠ သဘာ၀ ေေရဘးဒဏၠိဳခံခဲ့ရတဲ့ေက္း်ရာေၾတလဲ္ဖစၸါတယ္။
ေဒသၾတင္း ေရျရားပါးျမဳ္ပႆနာကို လၾက္ရိခ္င္း္ပၫၷယ္အစိုးရကိုတင္္ပထားေပမဲ့ အကူညီေမရသးဘူးလို႕ ေဒါကၱာ ေပါ့ပါက အခုလိုေ္ပာပါတယ္။
“ တခါေတာ့ ခ္င္း္ပၫၷယ္ လူမႈ ၀ႏ္ႀကီးေကတာ့ ၾသားတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီလိုပဲ မင္းတို႕ ်ရာကို ကိုယ့္ဟာနဲ႕ကိုယ္ တၫ္ေထာငၲဲ့အၾတက္ ်ရာနာမၫ္ေလးေၾတ သတၼၾတ္ၿပီး ေနပါ။ ငါတို႕လၫ္း ႀကိဳးစားေပးမယ္။ အဲဒီေလာကၸဲ ျမာထားတယ္။ ”
ဇီုမီးေဒသ ၿဖံ႕္ဖိဳးတိုးတက္ေရးေဖါင္ေဒးျရင္းေအနနဲ႕ ေဒသၾတင္းေသာက္သဳံးေရၿရိဖို႕ ရႏၸဳံေ်ငျရာေ်ဖ္ပီး အကူညီေပးၾသား မယႅိဳ႕ ေဒါကၱာေပါ့ပါက ေ္ပာပါတယ္။
ခ္င္း္ပၫၷယၼျာ ႏျစၲိဳင္းလိုလိုေရျရားပါးျမဳ္ပႆနာနဲ႕ ႀကံဳေၾတ႕ေေနရပမဲ့ ဒီႏျစၼျာေတာ့ ပူ္ပင္းတဲ့ေႏ်ရာသီဒဏ္ေၾကာင့္ ယခင္ႏျစ္ေၾတထကၦိဳး်ရား်စာခံေနရပါတယ္။
ခ္င္း္ပၫၷယ္အၾတင္း ္မိဳ႕နယၱိဳင္းလိုလို ေတာင္ေပၚေက္း်ရာေၾတျမာေရအခကၡဲနဲ႕ႀကံဳေၾတ႕ေနရ္ပီး ေရ္ပႆနာ ေ္ဖျရင္းဖို႕ဟာ ခ္င္း္ပၫၷယ္ အစိုးရသစ္အၾတက္ စိမ္ေခၚျမဳတခုလို ္ဖစ္ေနတယႅိဳ႕ လူမႈေရး၀ႏ္ႀကီး ဦးေပါ်ငႅႏ္ မင္းထႏၠ အခုလိုေ္ပာပါတယ္။
“ေေရကတာ့ နၫ္းနၫ္းေတာ့ ျရားလာၿပီေပါ့ေလ။ ေတာင္ေပၚၿမိဳ႕ေၾတ ေတာင္ေပၚ ်ရာေၾတ နၫ္းနညး္ေတာ့ အခက္အခဲၿရိတယ္။ ေက္းေလကၠန ပိုက္ေၾတ ၾသယ္ၿပီး၊ ၾသင္းဖို႕ေၾတ ဘာေၾတ လုပ္ေနတယ္။ တခ္ိဳ႕ ေရၾထကၷၫ္းတဲ့ ေနရာက္ေတာ့ ေတာ္ေတာၠိဳ အရမ္း အခက္အခဲၿရိပါတယ္။ ပိုဆိုးၾသားတာက တခ္ိဳ႕ ေနရာေၾတျမာ ေရခမ္းၾသားတာေၾတ ဘာေၾတ ္ဖစႅာေနတယ္။ လၾက္ရိ အစိုးရ ေအနနဲ႕လၫ္း အမ္ားႀကီး စိႏ္ေခၚမႈ ္ဖစ္ေနတယ္။ ဒီဟာကို ဘယႅိဳ ရငၧိဳင္ၾကမလဲ။ ေသဘာက ေရၿရိတယ္ ဘယ္ေလာကၸဲ ေ၀းေ၀းဆိုရင္ တမ္ိဳး။ တခ္ိဳ႕က္ေတာ့ ၾသယၼယ့္ေနရာေတာင္ အခက္အခဲ ၿရိေနတယ္။ ၾသယၼယ့္ ေနရာက အရမ္းေ၀းတယ္။ ပိုက္ႀကီးတိုင္းလၫ္း ေရမရဘူး ္ဖစ္ေနတယ္။ ”
္မႏၼာနိုင္ငံျမာအယၷီညိဳရာသီဥတုေၾကာင့္ မုတ္သံဳအဝင္ေနာကၠ္္ပီး ်ေဇႏႅလာကၳိ ပူ္ပင္းႏုိငၲယႅိဳ႕ မိုးေလ၀သ ပညာျရင္ေၾတက ခႏ္႕ျမႏ္းထားပါတယ္။
ေက္းလက္ေဒသ ၿဖံ႕ၿဖိဳး တိုးတက္ေရး ဦးစီးဌာနရဲ႕ မတ္အကုႏၴိ စာရင္း ေကာက္ယဴခၠၼ္ားအရ ေန္ပၫ္ေတာ္ ေကာငၥီနယ္ေ္မနဲ႕ တိုင္းေဒသႀကီး/္ပၫၷယ္ ၁၄ ခုၿရိ ၿမိဳ႕နယ္ ၁၇၆ ၿမိဳ႕နယ္၊ ေက္း်ရာေပါင္း ၁၇၀၀ ေက္ာ္ေၾတျမာ ေရျရားပါး္ပတႅပ္ ႏိုင္ေ္ခၿရိေၾကာင္း ခႏ္႔ျမႏ္းထားပါတယ္။
ဒီႏျစ္ေႏ်ရာသီမကုႏၡင္ အစိုးရသစႅကၳကၼျာ ရက္ ၁၀၀အၾတင္း တစ္ႏိုင္ငံလံုး အတိုင္းအတာနဲ႔ ေရၾတင္းတူးေဖာ္ တာေၾတ၊ ေရၾတင္းေရကႏ္ေၾတ ်မမ္းမံ တာေၾတ၊ ေေရပးေဝမႈစနစ္ ္ပဳ္ပငၲာေၾတကို အၿရိႏ္အဟုႏ္္ျမင့္္ပီး စီမံခၠၷဲ႔ လုပၠိဳ်င္သားဖို႔ စီစဥၳား္ပီး ႏုိင္ငံေတာ္ေထာကၸံ႔ေၿင သႏ္း ၁၀၀ ေက္ာၠိဳ အသံုး္ပဳ္ပီး ေရ္ဖႏ္႔ေဝၾသားမယႅိဳ႕ ေက္း လက္ေဒသ ၿဖံ႔္ဖိဳးေရး ဦးစီဌာေနကန ထုတ္္ပႏၴားပါတယ္။</span>
ခ်င္းျပည္နယ္ေျမာက္ပိုင္းတြန္းဇန္ၿမိဳ႕နယ္ ရြာေပါင္း(၁၇)ရြာရွိတဲ့ ဆဲေဘာက္ ေက်းရြာအုပ္စုမွာ ေသာက္သုံးေရျပတ္လပ္မႈ ျပႆနာ နဲ႕ၾကံဳေတြ႕ေနရျပီး အကူအညီ မဲ့ေနတယ္လို႕ ေဒသခံရြာသားတဦးက ေျပာပါတယ္။
“ဆဲေဘာက္ေက်းရြာမွာ ေရအခက္အခဲ ရွိတယ္။ အဲဒီမွာ ေရမရႏိုင္ဘူး။ သြယ္မယ့္ေနရာကလဲ အေ၀းႀကီး။ ေရသြယ္ႏိုင္ေအာင္ ဘယ္သူမွလဲ မလုပ္ေပးဘူး။ ေစာင့္ၾကည့္ေနလို႕လဲ မျဖစ္ဘူး။”
လက္ရွိအိမ္ေျခ ၆၀၀ေက်ာ္ လူဦးေရ ၃၀၀၀ေက်ာ္ရွိတဲ့ ဆဲေဘာက္ေက်းရြာမွာ မသန္႕ရွင္းတဲ့ေသာက္သုံးေရေတြကို သုံးစြဲေနရတဲ့အတြက္ ေဒသခံတခ်ိဳ႕မွာ ေရာဂါေ၀ဒနာေတြကူးစက္ခံေနရတယ္လို႕ လူမွဳအကူညီ ေပးေရးအဖြဲ႕တခု ျဖစ္တဲ့ဇီုမီးေဒသဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးေဖါင္ေဒးရွင္း ဥကၠဌ ေဒါက္တာေပါ့ပါက အခုလိုေျပာပါတယ္။
ဆဲေဘာက္ ေက်းရြာအုပ္စုဟာ စစ္ကိုင္းတိုင္းကေလးျမိဳ႕နယ္နဲ႕ ခ်င္းျပည္နယ္တြန္းဇံျမိဳ႕နယ္ စပ္ၾကားမွာရွိေနတာျဖစ္ျပီး မႏွစ္က သဘာ၀ ေရေဘးဒဏ္ကိုခံခဲ့ရတဲ့ေက်းရြာေတြလဲျဖစ္ပါတယ္။
ေဒသတြင္း ေရရွားပါးမွဳျပႆနာကို လက္ရွိခ်င္းျပည္နယ္အစိုးရကိုတင္ျပထားေပမဲ့ အကူညီမရေသးဘူးလို႕ ေဒါက္တာ ေပါ့ပါက အခုလိုေျပာပါတယ္။
“ တခါေတာ့ ခ်င္းျပည္နယ္ လူမႈ ၀န္ႀကီးကေတာ့ သြားတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီလိုပဲ မင္းတို႕ ရြာကို ကိုယ့္ဟာနဲ႕ကိုယ္ တည္ေထာင္တဲ့အတြက္ ရြာနာမည္ေလးေတြ သတ္မွတ္ၿပီး ေနပါ။ ငါတို႕လည္း ႀကိဳးစားေပးမယ္။ အဲဒီေလာက္ပဲ မွာထားတယ္။ ”
ဇီုမီးေဒသ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးေဖါင္ေဒးရွင္းအေနနဲ႕ ေဒသတြင္းေသာက္သုံးေရရွိဖို႕ ရန္ပုံေငြရွာေဖြျပီး အကူညီေပးသြား မယ္လို႕ ေဒါက္တာေပါ့ပါက ေျပာပါတယ္။
ခ်င္းျပည္နယ္မွာ ႏွစ္တိုင္းလိုလိုေရရွားပါးမွဳျပႆနာနဲ႕ ၾကံဳေတြ႕ေနရေပမဲ့ ဒီႏွစ္မွာေတာ့ ပူျပင္းတဲ့ေႏြရာသီဒဏ္ေၾကာင့္ ယခင္ႏွစ္ေတြထက္ဆိုးရြားစြာခံေနရပါတယ္။
ခ်င္းျပည္နယ္အတြင္း ျမိဳ႕နယ္တိုင္းလိုလို ေတာင္ေပၚေက်းရြာေတြမွာေရအခက္ခဲနဲ႕ၾကံဳေတြ႕ေနရျပီး ေရျပႆနာ ေျဖရွင္းဖို႕ဟာ ခ်င္းျပည္နယ္ အစိုးရသစ္အတြက္ စိမ္ေခၚမွဳတခုလို ျဖစ္ေနတယ္လို႕ လူမႈေရး၀န္ႀကီး ဦးေပါင္လြန္ မင္းထန္က အခုလိုေျပာပါတယ္။
“ေရကေတာ့ နည္းနည္းေတာ့ ရွားလာၿပီေပါ့ေလ။ ေတာင္ေပၚၿမိဳ႕ေတြ ေတာင္ေပၚ ရြာေတြ နည္းနညး္ေတာ့ အခက္အခဲရွိတယ္။ ေက်းလက္ကေန ပိုက္ေတြ သြယ္ၿပီး၊ သြင္းဖို႕ေတြ ဘာေတြ လုပ္ေနတယ္။ တခ်ိဳ႕ ေရထြက္နည္းတဲ့ ေနရာက်ေတာ့ ေတာ္ေတာ္ကို အရမ္း အခက္အခဲရွိပါတယ္။ ပိုဆိုးသြားတာက တခ်ိဳ႕ ေနရာေတြမွာ ေရခမ္းသြားတာေတြ ဘာေတြ ျဖစ္လာေနတယ္။ လက္ရွိ အစိုးရ အေနနဲ႕လည္း အမ်ားႀကီး စိန္ေခၚမႈ ျဖစ္ေနတယ္။ ဒီဟာကို ဘယ္လို ရင္ဆိုင္ၾကမလဲ။ သေဘာက ေရရွိတယ္ ဘယ္ေလာက္ပဲ ေ၀းေ၀းဆိုရင္ တမ်ိဳး။ တခ်ိဳ႕က်ေတာ့ သြယ္မယ့္ေနရာေတာင္ အခက္အခဲ ရွိေနတယ္။ သြယ္မယ့္ ေနရာက အရမ္းေ၀းတယ္။ ပိုက္ႀကီးတိုင္းလည္း ေရမရဘူး ျဖစ္ေနတယ္။ ”
ျမန္မာနိုင္ငံမွာအယ္နီညိဳရာသီဥတုေၾကာင့္ မုတ္သံုအဝင္ေနာက္က်ျပီး ဇြန္လေလာက္ထိ ပူျပင္းႏုိင္တယ္လို႕ မိုးေလ၀သ ပညာရွင္ေတြက ခန္႕မွန္းထားပါတယ္။
ေက်းလက္ေဒသ ဖြံ႕ၿဖိဳး တိုးတက္ေရး ဦးစီးဌာနရဲ႕ မတ္အကုန္ထိ စာရင္း ေကာက္ယူခ်က္မ်ားအရ ေနျပည္ေတာ္ ေကာင္စီနယ္ေျမနဲ႕ တိုင္းေဒသႀကီး/ျပည္နယ္ ၁၄ ခုရွိ ၿမိဳ႕နယ္ ၁၇၆ ၿမိဳ႕နယ္၊ ေက်းရြာေပါင္း ၁၇၀၀ ေက်ာ္ေတြမွာ ေရရွားပါးျပတ္လပ္ ႏိုင္ေျခရွိေၾကာင္း ခန္႔မွန္းထားပါတယ္။
ဒီႏွစ္ေႏြရာသီမကုန္ခင္ အစိုးရသစ္လက္ထက္မွာ ရက္ ၁၀၀အတြင္း တစ္ႏိုင္ငံလံုး အတိုင္းအတာနဲ႔ ေရတြင္းတူးေဖာ္ တာေတြ၊ ေရတြင္းေရကန္ေတြ မြမ္းမံ တာေတြ၊ ေရေပးေဝမႈစနစ္ ျပဳျပင္တာေတြကို အရွိန္အဟုန္ျမွင့္ျပီး စီမံခ်က္နဲ႔ လုပ္ကိုင္သြားဖို႔ စီစဥ္ထားျပီး ႏုိင္ငံေတာ္ေထာက္ပံ႔ေငြ သန္း ၁၀၀ ေက်ာ္ကို အသံုးျပဳျပီး ေရျဖန္႔ေဝသြားမယ္လို႕ ေက်း လက္ေဒသ ဖြံ႔ျဖိဳးေရး ဦးစီဌာနကေန ထုတ္ျပန္ထားပါတယ္။
ပူ္ပင္းတဲ့ရာသီဥတုေအ္ေခေအနၾကာင့္ ခ္င္း္ပၫၷယ္ အၾတင္းျမာ ေရျရားပါးျမဳ္ပႆနာေၾတနဲ႕ ႀကံဳေၾတ႕ေနရပါတယ္။ အထူး သ္ဖင့္ ေတာင္ေပၚေက္း်ရာ္ဖစၲဲ့ ၾတႏ္းဇံ္မိဳ႕နယၳဲက ်ရာေပါင္း(၁၇)်ရာ ၿရိတဲ့ ဆာေဘာက္ေက္း်ရာအုပၥဳျမာ ေရျရားပါးျမဳဴ ဒဏ္အ္ပင္ မသႏ္႕ျရင္းတဲ့ ေေရၾကာင့္္ဖစၲဲ့ ေရာဂါဒဏၠိဳခံေနရတယႅိဳ႕ ေဒသခံေၾေတက္ပာပါတယ္။ လၾက္ရိအခ္ိႏ္ အထိေတာ့ ေဒသခံအာဏာပိုင္ေၾတအပါအ၀င္ ဘယ္ အ်ဖဲ႕အစၫ္းျမအကူညီမရၿရိေသးတဲ့ေအ္ေခအနကိုေတာ့ ဗီံႀအိုေအ ထိုင္းေအ္ခစိုက္ သတင္းေထာက္ နို်ငၠႏ္းအိေႏၠန အခုလို သတင္းေပးပို႕ထားပါတယ္။
ခ္င္း္ပၫၷယ္ေ္မာကၸိဳင္းၾတႏ္းဇႏ္ၿမိဳ႕နယ္ ်ရာေပါင္း(၁၇)်ရာၿရိတဲ့ ဆဲေဘာက္ ေက္း်ရာအုပၥဳျမာ ေသာက္သဳံးေရ္ပတႅပၼႈ ္ပႆနာ နဲ႕ႀကံဳေၾတ႕ေနရ္ပီး အကူအညီ မဲ့ေနတယႅိဳ႕ ေဒသခံ်ရာသားတဦးက ေ္ပာပါတယ္။
“ဆဲေဘာက္ေက္း်ရာျမာ ေရအခက္အခဲ ၿရိတယ္။ အဲဒီျမာ ေရမရႏိုငၻဴး။ ၾသယၼယ့္ေနရာကလဲ ေအ၀းႀကီး။ ေရၾသယ္ႏိုင္ေအာင္ ဘယ္သဴျမလဲ မလုပ္ေပးဘူး။ ေစာင့္ၾကၫ့္ေနလို႕လဲ မ္ဖစၻဴး။”
လၾက္ရိအိမ္ေ္ခ ၆၀၀ေက္ာ္ လူဦးေရ ၃၀၀၀ေက္ာ္ၿရိတဲ့ ဆဲေဘာက္ေက္း်ရာျမာ မသႏ္႕ျရင္းတဲ့ေသာက္သဳံးေေရၾတကို သုံး်စဲေနရတဲ့အၾတက္ ေဒသခံတခ္ိဳ႕ျမာ ေရာဂါေ၀ဒနာေၾတကူးစကၡံေနရတယႅိဳ႕ လူျမဳအကူညီ ေပးေရးအ်ဖဲ႕တခု ္ဖစၲဲ့ဇီုမီးေဒသၿဖံ႕္ဖိဳးတိုးတက္ေရးေဖါင္ေဒးျရင္း ဥကၠဌ ေဒါကၱာေပါ့ပါက အခုလိုေ္ပာပါတယ္။
ဆဲေဘာက္ ေက္း်ရာအုပၥဳဟာ စစၠိဳင္းတိုင္းေကလး္မိဳ႕နယၷဲ႕ ခ္င္း္ပၫၷၾယၱႏ္းဇံ္မိဳ႕နယ္ စပ္ၾကားျမာၿရိေနတာ္ဖစ္္ပီး မႏျစၠ သဘာ၀ ေေရဘးဒဏၠိဳခံခဲ့ရတဲ့ေက္း်ရာေၾတလဲ္ဖစၸါတယ္။
ေဒသၾတင္း ေရျရားပါးျမဳ္ပႆနာကို လၾက္ရိခ္င္း္ပၫၷယ္အစိုးရကိုတင္္ပထားေပမဲ့ အကူညီေမရသးဘူးလို႕ ေဒါကၱာ ေပါ့ပါက အခုလိုေ္ပာပါတယ္။
“ တခါေတာ့ ခ္င္း္ပၫၷယ္ လူမႈ ၀ႏ္ႀကီးေကတာ့ ၾသားတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီလိုပဲ မင္းတို႕ ်ရာကို ကိုယ့္ဟာနဲ႕ကိုယ္ တၫ္ေထာငၲဲ့အၾတက္ ်ရာနာမၫ္ေလးေၾတ သတၼၾတ္ၿပီး ေနပါ။ ငါတို႕လၫ္း ႀကိဳးစားေပးမယ္။ အဲဒီေလာကၸဲ ျမာထားတယ္။ ”
ဇီုမီးေဒသ ၿဖံ႕္ဖိဳးတိုးတက္ေရးေဖါင္ေဒးျရင္းေအနနဲ႕ ေဒသၾတင္းေသာက္သဳံးေရၿရိဖို႕ ရႏၸဳံေ်ငျရာေ်ဖ္ပီး အကူညီေပးၾသား မယႅိဳ႕ ေဒါကၱာေပါ့ပါက ေ္ပာပါတယ္။
ခ္င္း္ပၫၷယၼျာ ႏျစၲိဳင္းလိုလိုေရျရားပါးျမဳ္ပႆနာနဲ႕ ႀကံဳေၾတ႕ေေနရပမဲ့ ဒီႏျစၼျာေတာ့ ပူ္ပင္းတဲ့ေႏ်ရာသီဒဏ္ေၾကာင့္ ယခင္ႏျစ္ေၾတထကၦိဳး်ရား်စာခံေနရပါတယ္။
ခ္င္း္ပၫၷယ္အၾတင္း ္မိဳ႕နယၱိဳင္းလိုလို ေတာင္ေပၚေက္း်ရာေၾတျမာေရအခကၡဲနဲ႕ႀကံဳေၾတ႕ေနရ္ပီး ေရ္ပႆနာ ေ္ဖျရင္းဖို႕ဟာ ခ္င္း္ပၫၷယ္ အစိုးရသစ္အၾတက္ စိမ္ေခၚျမဳတခုလို ္ဖစ္ေနတယႅိဳ႕ လူမႈေရး၀ႏ္ႀကီး ဦးေပါ်ငႅႏ္ မင္းထႏၠ အခုလိုေ္ပာပါတယ္။
“ေေရကတာ့ နၫ္းနၫ္းေတာ့ ျရားလာၿပီေပါ့ေလ။ ေတာင္ေပၚၿမိဳ႕ေၾတ ေတာင္ေပၚ ်ရာေၾတ နၫ္းနညး္ေတာ့ အခက္အခဲၿရိတယ္။ ေက္းေလကၠန ပိုက္ေၾတ ၾသယ္ၿပီး၊ ၾသင္းဖို႕ေၾတ ဘာေၾတ လုပ္ေနတယ္။ တခ္ိဳ႕ ေရၾထကၷၫ္းတဲ့ ေနရာက္ေတာ့ ေတာ္ေတာၠိဳ အရမ္း အခက္အခဲၿရိပါတယ္။ ပိုဆိုးၾသားတာက တခ္ိဳ႕ ေနရာေၾတျမာ ေရခမ္းၾသားတာေၾတ ဘာေၾတ ္ဖစႅာေနတယ္။ လၾက္ရိ အစိုးရ ေအနနဲ႕လၫ္း အမ္ားႀကီး စိႏ္ေခၚမႈ ္ဖစ္ေနတယ္။ ဒီဟာကို ဘယႅိဳ ရငၧိဳင္ၾကမလဲ။ ေသဘာက ေရၿရိတယ္ ဘယ္ေလာကၸဲ ေ၀းေ၀းဆိုရင္ တမ္ိဳး။ တခ္ိဳ႕က္ေတာ့ ၾသယၼယ့္ေနရာေတာင္ အခက္အခဲ ၿရိေနတယ္။ ၾသယၼယ့္ ေနရာက အရမ္းေ၀းတယ္။ ပိုက္ႀကီးတိုင္းလၫ္း ေရမရဘူး ္ဖစ္ေနတယ္။ ”
္မႏၼာနိုင္ငံျမာအယၷီညိဳရာသီဥတုေၾကာင့္ မုတ္သံဳအဝင္ေနာကၠ္္ပီး ်ေဇႏႅလာကၳိ ပူ္ပင္းႏုိငၲယႅိဳ႕ မိုးေလ၀သ ပညာျရင္ေၾတက ခႏ္႕ျမႏ္းထားပါတယ္။
ေက္းလက္ေဒသ ၿဖံ႕ၿဖိဳး တိုးတက္ေရး ဦးစီးဌာနရဲ႕ မတ္အကုႏၴိ စာရင္း ေကာက္ယဴခၠၼ္ားအရ ေန္ပၫ္ေတာ္ ေကာငၥီနယ္ေ္မနဲ႕ တိုင္းေဒသႀကီး/္ပၫၷယ္ ၁၄ ခုၿရိ ၿမိဳ႕နယ္ ၁၇၆ ၿမိဳ႕နယ္၊ ေက္း်ရာေပါင္း ၁၇၀၀ ေက္ာ္ေၾတျမာ ေရျရားပါး္ပတႅပ္ ႏိုင္ေ္ခၿရိေၾကာင္း ခႏ္႔ျမႏ္းထားပါတယ္။
ဒီႏျစ္ေႏ်ရာသီမကုႏၡင္ အစိုးရသစႅကၳကၼျာ ရက္ ၁၀၀အၾတင္း တစ္ႏိုင္ငံလံုး အတိုင္းအတာနဲ႔ ေရၾတင္းတူးေဖာ္ တာေၾတ၊ ေရၾတင္းေရကႏ္ေၾတ ်မမ္းမံ တာေၾတ၊ ေေရပးေဝမႈစနစ္ ္ပဳ္ပငၲာေၾတကို အၿရိႏ္အဟုႏ္္ျမင့္္ပီး စီမံခၠၷဲ႔ လုပၠိဳ်င္သားဖို႔ စီစဥၳား္ပီး ႏုိင္ငံေတာ္ေထာကၸံ႔ေၿင သႏ္း ၁၀၀ ေက္ာၠိဳ အသံုး္ပဳ္ပီး ေရ္ဖႏ္႔ေဝၾသားမယႅိဳ႕ ေက္း လက္ေဒသ ၿဖံ႔္ဖိဳးေရး ဦးစီဌာေနကန ထုတ္္ပႏၴားပါတယ္။</span>
International Advisors of World Bank to Chin State
Photo: Chin State
Src: The Ladies News
Myanmar Unicode Font Embed Using Google Font:Early Access!
https://www.google.com/fonts/earlyaccess
@font-face { font-family: 'Noto Sans Myanmar'; font-style: normal; font-weight: normal; src: url(//fonts.gstatic.com/ea/notosansmyanmar/v3/NotoSansMyanmar-Regular.eot); src: url(//fonts.gstatic.com/ea/notosansmyanmar/v3/NotoSansMyanmar-Regular.eot?#iefix) format('embedded-opentype'), url(//fonts.gstatic.com/ea/notosansmyanmar/v3/NotoSansMyanmar-Regular.woff2) format('woff2'), url(//fonts.gstatic.com/ea/notosansmyanmar/v3/NotoSansMyanmar-Regular.woff) format('woff'), url(//fonts.gstatic.com/ea/notosansmyanmar/v3/NotoSansMyanmar-Regular.ttf) format('truetype'); } * , html, body, div,p ,post-body-snippet,title,widget-content{font-family:'Noto Sans Myanmar'!important;}
Src: http://www.aungmyokyaw.com/
68th ZOMI NAMNI 2016 - KALAYMYO
Written by
B. Muan Ngaihte
68th ZOMI NAMNI 2016 - KALAYMYO
Leitung Khuavannuai aa Minam tampi a omte lak ah ei
ZOMI tezong Minam khat hidiing in Topa in abawl te ihi
hi. Hiamhleh Mangkang Kumpi (British) te in
Gamtuamtuam Myanmar, Bangladesh, leh India aa ana
khenzaak te ihi uhhi. Gamgi in ahonkhen mahbang in
hunkhatlai in ei Zomi tezong I Lungtang un ina kikhen
kha ua, Midang kisakna lianpi tawh unau ihihlam zong
mangngilh in ina om uhhi. Himahleh Pasian in Minam
khat, Beh le phung kibang, Inndongta aa kivaihawm,
Pau le haam khat , aa ahonbawl Zomi te’n Unau ihi cih
ihon theikhia ua, Sak le khang, Tuilu-Tuitaw kikawm in
i omtheita uhhi. Iitna leh Unau hihna pen Anai-a
gamla tawh kisailo in I sisan leh i lungtang ah om
ahihman ahihi. Hunkhatlai ngial houh Kawlgam-Vaigam
Zomi te kimansak leh kiheek in ina om zen uhhi.
Hiaipen Dawi (Setan) hamsiat in kakoih a, tuniciang in
hiaihun beita in Unau ihihna tawh iitna taktawh
kithuahtheita hihang.
Gam tuamtuam leh Minam tuamtuam te in Suahtaakna
ni, Henkol (Yoke) tuamtuam apan kiphelkhiakna ni
aneihtek uh mahbang in Ei Zomi te’n zong Myanmar in
Zalenna / Suahtakna ahon ngahtakciang in I Zomi sung
ah zong FEUDALISM ki-ukna beita hen ci in Pu Suang
khaw zam in ana genngei mahbang in January 4th.
1948 ziingsang 4:20 hun in President masa ahi Pu. Sao
Shwe Thaike Falam khua ah hongpai in , amah omsung
mah in Zomi Nam Buppi kikhopna kibawl in tua Kikhopna
ah Pu. Thang Za Kai (Subidar) in, “Ukpi ngeina beita
hen,Gambup suahtakna kingahta ahihman in ih Zogam
ah zong Democracy ngeina tawh ki ukni” cih thusunna
nei in , Mipi in thukimpih maw thukimpihlo ci in Tu leh
Ding khentatna nei uhhi. A paikhawm mipi 5000 val
apha sung apan 99.9% in thukimpih in (Mi 17 bek in
thukimpihlo hi). Tua ahihman in Zomi te Siahtung-
Siahphei, Hausa ki ukna apan i suahtakni, I Mianm
adia Democracy ingahni ci in 20th. February 1948 pen
ZOMI NAMNI ci aa minvuah in omhi. Hiai ahihtawh
kiton in Kumteng in Zomi te omna Gam khempeuh ah
Zomi Namni zat in omhi. Hun Paisa ah Kawl Kumpi in
CHIN ci in ahon ciamteh ua, himahleh ei leh ei ZOMI hi
ungh i kicih na uhhang in Pasian in ahon piak Zomi min
khang semsem in thupha ngahta hihang.Hun Paisa te ah
CHIN NATIONAL DAY ci a zatsak aa ih omhang in Zomi
te ki lungneu mahmah hi. Hun hongpai in Pasian
hehpihna tawh Tukum 2016 in Kawl Kumpi Phalna ngiat
tawh ZOMI NAMNI / ZOMI NATIONAL DAY ci in Kalaymyo
Khuapi ah zat diing in Zomi National Council of
Myanmar panlakna tawh thu hong omhi. Tuatawh kiton
in ZNCM Makaipi te cialna leh, Ka Lawmpa CHIN LIAN
KHAI in ZIUSA makaipi te deihsakna tawh Lamsaap
(Bahara) diing ahongg piaksak ziak in Zomi Nam India
aa Laa asiam mahmah ZOMI IDOL INDIA aa ana kihel
Miss.Hnunhoih leh Miss .Mansiankim tetawh Kalaymyo
zuan diing in Dt.16th,February 2016 , 6:30am (IST) in
Lamka pan ka kipankhia uhhi.Sya Chin Lian Khai leh
ZIUSA makaipi tetung ah kalungdam hi. Pasian kepna
tawh nawngkaina om hetlo in Moreh katung ua, Huai
ah Sya Do Khen in hongdawn in Nanphalon (Myanmar)
ah a inn ah hon tawldamsak hi. Tawlkhat sung tawldam
in Kalaymyo zuan in ka dingkhia ua, Hiaihun ah
Kalaymyo ZNCM makaipi Mi 4 in Motorcycle tawh
hondawn in nuamtak in kapai uhhi. Nitaklam 6:00pm
(MST) in Kalaymyo Khuapi katung ua, Makaite in ahon
sehsak mahbang un Pu.Mung Tawng (Dalkhai khuami) te
inn nuam mahmah,Tahan ah ka tung uhhi. Katunna te
uh asiam un,anuam mahmah aa ka kisap khempeuh uh
hong sik in Innkuan mi mahmah bang in hongdon uhhi.
Ka vaknopna uh a omciang in Pu.Mung Tawng Tapa
SANGBAWI in Mawtaw hoih mahmah khattawh hong
vakpih in phunlo, Gim ingh zong cilo in Sun hi in Zaan
hileh hong vaakpih aa kalungdam mahmah uhhi.
Zomi Namni kizat masung Ni 3 bang om ahihman in mun
tuamtuam ah vaak in, Lawmte ahi Laasiam mahmah Sya
Thang Ta (Vaimiim leh Gataam), Syamah Zam Bawi,
cihte inn ah honghawh i hun nuam mahmah hong zatpih
uhhi. Sya Kam Seen, Sya Zen Lian, Sya Khupboih
(Thangno),etc. tetawh zong kimuthei kahihman in
kalung damlua hi. Dt.18th Feb.2016 honghi aa, Laa
Practice na diing hun hongpiak man un Laa Taih diing
in Ka Thum un ka kuan ua, Mel a kithei ngeilo himahle
un Musician JUBAL BAND te in nuihmai leh kamkhum
mahmah tawh na vaidawn in ka laa te uh Music hoih
mahmah leh siam mahmah in hong sakpih ziahziah ua,
ko zong nuamsa lua in kasa ziahziah ua, lawmhoih
diing Laasiam tampi tawh va kithei pah in hun kazang
uhhi. Dt.20 Zomi Namni hongtung petmahta
aa,Programme pen 10:00am aa kipan diing ahihman in
9:40am in Pawi zatna mun ding ZBCM (Zomi Baptist
Convention of Myanmar) Huang / Compound gol mahmah
mun katungta uhhi. Hiaihun ah Makaite, Mipi te in
kamuh ngeiloh uh thusiamna leh kazak ngeiloh uh
kamkhum mahmah te tawh ana vaidawn in, kobang
nuamsa lua in kanui peekpaak uhhi. 10:00 ahih tawh
kituaklian in Hunuk ahi Pr.Kham Do Dal @ Dal Tawng
(ZYA Kalay) leh Lia Khawm Ngaih Nuam (St.Peter &
Paul Church) te ii makaihna tawh hun kipan ziahziah
in, Laisiangthou Laate / Sam 33:12 “Topa, Pasian aa
anei Minam, ama luah diing inteelna angah
Minamtethupha ngah ahihi” cih mipi in ki simkhawm
ziahziah hi. Tuazawh in Opening Prayer Sya Hau Khen
Kham, ES,ZCLS in nei aa, Mipi in “Tunsungkhatpan
piang hi ngeingei hang e” cih mittui naptui tawh kisa
ziahziah hi... Tuazawh in Khawmpi honna leh Balloon
khahna Sya Tuan Khan Mung @ Tua Mung, President
ZBCM in nei hi. Vaimuak Thugenna pen Sya Vum Lian
Pau, Chairman Central Committee, Thukizaksakna Sya
Do Khan Tuang, Secretary Central Committee, Zomi
Ngalliam te a diing thungetsakna leh PhamsaZomi
Salpha leh Makaite sunna hun Sya Rev.Dr.Lang Khan
Khai (Zomi Times) in makaih hi. Tuazawh in Laasakna
Mr.B.Muan Ngaihte (Lamka Pan), Miss. Mansiankim
(Lamka pan), Miss. Hnunhoih (Lamka pan) , Miss. Kim
Nu (Talek), leh Zomi Laasiam tampi in ZOGAM LAA sa
ziahziah uh a, nuam mahmah hi.Tuazawh in Zo Ngeina
Laam tuamtuam lahna in zui ziahziah a, tuazawh in
“TOPA EI DI’N HOIHNA E” cih laa sakhawm in Hunzawh
thunget Rev.Langh Suan Thawn ZBCM in nei in Suun
hun kinei hi.
Nitak hun honghi a, CONCERT nasia mahmah hun kizang
aa, Mipi lah ZBCM Compound ah 6000 vaal dingte tudim
zihziah in nuam mahmah aa, Laasiam Mi 30 vaalte in
Mipi te mai ah Laa sa ziahziah mai hi.
Tuabek hilo in FASHION SHOW, leh atuamtuam lahna
thupitak om hi. Zomi te kithutuahna thupi kasa aa,
nuam kasa mahmah mai uhhi. Nuamtak aa hun a
kizattoh nung in Nitak 11:00pm in Programme kizo thei
hi. Ka piannung hibang hunnuam Zomi mipi tawh
kazattheih ka aangtang a, nuam kasa mahmah uhhi.
Sunday honghi aa AMC (Agape Ministries Center), Agape
AG,Kalaymyo aa Siate hong cialna hang in Va kikhawm
in Topa phatna Laa kava sathei ua, nuam mahmah hi.
Tuabek hilo in Biakna Makai Sya te in Singpi/Niangtui
hong dawnpih in hunnuam mahmah hong zatpih uh a,
nuam kasa mahmah uhhi.22nd February 2016 honghi a,
Lawmte in Zomi Khuapi Tedim leh Tonzang munuam
acihna uhtawh 6:30am in Kawlpi pan Hnunhoih,
Mansiankim ,Sangpu, leh Niangseen Zomi tawh Tedim
zuan in Zogam kahong kaltou ta ua, Thaangmual,bang
nuamsa mahmah in tawlkhat Photo Session kanei uhhi.
Tedim ka tung ua Lawmpa Me Mung in hongdawn Aa,
Hotel ah ann hong nekpih in,Zomi Makai ahi khat in
Ann hong taih aa kalung uh adam mahmah hi. Tedim ah
nuam kasa mahmah ua, Ih Zomi sung aa a thupi
mahmah Pu. Thang Paa bang vamu in Lim kila/ Maan
zaih in nuamsa in ka
awng ziahziah mai uhhi. ban ah ZNC/ZCD Zum vapha in
Makai te kava muthei uhhi. Tuateng zawh Tonzang ah
paisuak in Tonzang Khuapi etna kavanei uhhi. Nitaak
ann Tedim ah U Cing San in hongvaak a, 7:00pm in
Tedim pan kipan in 12:00am in Kawlpi katungsuk uhhi.
A ziingsang 23rd February 2016 in Sya Mang makaihna
tawh amah Mawtaw in Miss. Nuam Bawi Samte tawh ko
a zinteng tawh YAZAGYO DAM va en in nuamtak in hun
kava zangthei uhhi.
24th February 2016 honghi aa Lamka ciahkiik ding
geelsa om mahbang in Ziingsang 6:30 am in Kawlpi pan
kipankhia in ZNCM Makaipi ahi mi 2 leh Sya David
Mangno in Nanphalon tan hongkha ua, Lamka 7:00pm in
ka tung kiik uhhi.
Hiaihun ah Lawm numei te bang in nuam sa mahmah in
kapai dek bang un Kapdek maimah ua, Kawlpi apan
paikhiak diing pen Haksa sa mahmah uhhi.
NUAM KASAK MAHMAH TE UH
1. Kawlgam Zomi tepen Friendly mahmah ua, Kamsiam ,
Mi iit mahmah in A kisam khempeuh hongsiksak diing
uut tawntung uhhi.
2. Mikhual a kihih mahbang in pai nopna a kineih le
zong amau nna pen taisan zen in hong paipih hamtang
uuhi.
3. Ka paina khempeuh uah hong vaidawnna te uh ka
lungkim mahmah uhhi.
4. Nek-leh-Dawn ah ki ningcing mahmah in hongpia den
uhhi.
5. Makai leh Heutu te in Mikhual bawl aa hongbawllo in
Inntek tak in Law, bang in hongbawl in hon makaih in
hon keemden uhhi.
6. Kawlgam aa aom Zomi te thusiamna, iitna leh nong
panpina te uh mangngilh ngeikei n’ung...
7. Kawlpi ka luuttung un, Lampi dungte ah Banner
lianpipi ZOMI NAMNI kitaak zihziah kamuh in hong
thathou sak mahmah hi.
Zomi tepen Muntuam Gamtuam ah iteng in i kikhen
zong Khat ihihna, Unau ihihna pen bei ngeilo hi.
Huaiziak in Maban ah Kawlgam leh Vaigam aa Zomi te i
kinaizawk semna diing aa ka gintak te...
1. Kimuh leh Kithuahtam pen iitna kipatna ahihmahbang
in Mailam ah ZOMI NAMNI bang Tedim or Kawlpi ah
bawl in, India lampan in BUS tampi tawh luut in
Zangkhawm ziahziah le’ng...
2. Zomi tawh kisai Seminar te neikhawm in
kithuahkhawmna tamleh...
3. Kipawlna tuamtuam te Eg.ZYA,Zomi Council,etc, te
gawmkhawm theile’ng,
Myanmar Zomi tepen thunuam mahmah uh a, Zomi aa
ding ahih nakleh Sum-le-Pai , Tha-le-zung zong
seengngam uhhi. Kalawmte bang in nuamsa mahmah uh
ahihman in kapai un Khat in kakiang ah, “ Umuan, Sum
i ki thawhkhawm diing ua khatvei Ni 2/3 hizongleh
Kawlpi ah vazinnawni aw” hongci aa ka ngaihsutna ah
Zomi te i ki iit aa i kingaih pen uh thupi kasa aa,
Kawlgam Zomi te ngaihhuai in iithuai nahi uhhi.
Kalawmte bang Lamtawntung in kap den maimah
uhhi.......
Sian in Zomi te hong ompih in Thupha hongpia diing a,
Mailam ah Kithuah in Zomi te kigawm diing ihi cih ka
ngaihsut ciang in nuam kasa aa, ka kipak mahmah hi.
Ka Sanggam laizom Zomi te aw,,,,mailam ah zong
hongpai zel ding hi ungh,,,,,
KA SUUNMANG (VISION)
*** Nidang in Berlin Khuapi pen Gamdangte ukna tawh
phelnih kisuah in,Khuapi laizang tak ah Baang (Wall) in
East leh West Berlin khenzaak hi. Hun hongpai in
Mipite in Unau kikhen, kihou theilo aa om na sa
mahmah in Kuamah sawl zong hilo, in Sepaihte in akaap
lum zong poisalo in Tua Baang pen Singkhuah-Suang
tum tawh khemcim manggawp uhhi, Tuazawh takciang
in Berlin Khuapi pumkhat suakkik hi. Tuamah bang in
Kawlgam-India-Bangladesh aa a om Zomite Mangkang
Kumpi in hondong hetlo in GAMGI honkhung khum uhhi.
Na kasa aa na isa uhhi. Himahleh Topa in thupha
hongpia diing a, Tua Gamgi khensia aa a laizaak ding
ei Zomi te hihang,,,,a bul kipanpan ta hi ci ingh.
Gamgi i susia ding ua,,,,Zomi te Kipahna Mittui tawh i
kigawm hun diing ka lungsim in kamu aa...... Nopci
kasa hi. Unau Zomi khempeuh te aw....Lunglaulo in
pangni..... Zomi te tubang gawmni tuang hongtung
diing a, Siingdang in Zogam ah vaihawmlo in Zomite in
vaihawm diing hihang......
Gelh diing Tampi om mahleh hiaizah in hunsak
photni..... Kawlgam Zomi te aw, hong ngailua
ungh.......
The 69th ZOMI NAMNI 2017 ciang in kimu kiik ni....
B.MUAN NGAIHTE
(+918014391608)
(Lamka/Churachandpur)
 |
| B Muan Ngaihte & Chin Sian Thang |
68th ZOMI NAMNI 2016 - KALAYMYO
Leitung Khuavannuai aa Minam tampi a omte lak ah ei
ZOMI tezong Minam khat hidiing in Topa in abawl te ihi
hi. Hiamhleh Mangkang Kumpi (British) te in
Gamtuamtuam Myanmar, Bangladesh, leh India aa ana
khenzaak te ihi uhhi. Gamgi in ahonkhen mahbang in
hunkhatlai in ei Zomi tezong I Lungtang un ina kikhen
kha ua, Midang kisakna lianpi tawh unau ihihlam zong
mangngilh in ina om uhhi. Himahleh Pasian in Minam
khat, Beh le phung kibang, Inndongta aa kivaihawm,
Pau le haam khat , aa ahonbawl Zomi te’n Unau ihi cih
ihon theikhia ua, Sak le khang, Tuilu-Tuitaw kikawm in
i omtheita uhhi. Iitna leh Unau hihna pen Anai-a
gamla tawh kisailo in I sisan leh i lungtang ah om
ahihman ahihi. Hunkhatlai ngial houh Kawlgam-Vaigam
Zomi te kimansak leh kiheek in ina om zen uhhi.
Hiaipen Dawi (Setan) hamsiat in kakoih a, tuniciang in
hiaihun beita in Unau ihihna tawh iitna taktawh
kithuahtheita hihang.
Gam tuamtuam leh Minam tuamtuam te in Suahtaakna
ni, Henkol (Yoke) tuamtuam apan kiphelkhiakna ni
aneihtek uh mahbang in Ei Zomi te’n zong Myanmar in
Zalenna / Suahtakna ahon ngahtakciang in I Zomi sung
ah zong FEUDALISM ki-ukna beita hen ci in Pu Suang
khaw zam in ana genngei mahbang in January 4th.
1948 ziingsang 4:20 hun in President masa ahi Pu. Sao
Shwe Thaike Falam khua ah hongpai in , amah omsung
mah in Zomi Nam Buppi kikhopna kibawl in tua Kikhopna
ah Pu. Thang Za Kai (Subidar) in, “Ukpi ngeina beita
hen,Gambup suahtakna kingahta ahihman in ih Zogam
ah zong Democracy ngeina tawh ki ukni” cih thusunna
nei in , Mipi in thukimpih maw thukimpihlo ci in Tu leh
Ding khentatna nei uhhi. A paikhawm mipi 5000 val
apha sung apan 99.9% in thukimpih in (Mi 17 bek in
thukimpihlo hi). Tua ahihman in Zomi te Siahtung-
Siahphei, Hausa ki ukna apan i suahtakni, I Mianm
adia Democracy ingahni ci in 20th. February 1948 pen
ZOMI NAMNI ci aa minvuah in omhi. Hiai ahihtawh
kiton in Kumteng in Zomi te omna Gam khempeuh ah
Zomi Namni zat in omhi. Hun Paisa ah Kawl Kumpi in
CHIN ci in ahon ciamteh ua, himahleh ei leh ei ZOMI hi
ungh i kicih na uhhang in Pasian in ahon piak Zomi min
khang semsem in thupha ngahta hihang.Hun Paisa te ah
CHIN NATIONAL DAY ci a zatsak aa ih omhang in Zomi
te ki lungneu mahmah hi. Hun hongpai in Pasian
hehpihna tawh Tukum 2016 in Kawl Kumpi Phalna ngiat
tawh ZOMI NAMNI / ZOMI NATIONAL DAY ci in Kalaymyo
Khuapi ah zat diing in Zomi National Council of
Myanmar panlakna tawh thu hong omhi. Tuatawh kiton
in ZNCM Makaipi te cialna leh, Ka Lawmpa CHIN LIAN
KHAI in ZIUSA makaipi te deihsakna tawh Lamsaap
(Bahara) diing ahongg piaksak ziak in Zomi Nam India
aa Laa asiam mahmah ZOMI IDOL INDIA aa ana kihel
Miss.Hnunhoih leh Miss .Mansiankim tetawh Kalaymyo
zuan diing in Dt.16th,February 2016 , 6:30am (IST) in
Lamka pan ka kipankhia uhhi.Sya Chin Lian Khai leh
ZIUSA makaipi tetung ah kalungdam hi. Pasian kepna
tawh nawngkaina om hetlo in Moreh katung ua, Huai
ah Sya Do Khen in hongdawn in Nanphalon (Myanmar)
ah a inn ah hon tawldamsak hi. Tawlkhat sung tawldam
in Kalaymyo zuan in ka dingkhia ua, Hiaihun ah
Kalaymyo ZNCM makaipi Mi 4 in Motorcycle tawh
hondawn in nuamtak in kapai uhhi. Nitaklam 6:00pm
(MST) in Kalaymyo Khuapi katung ua, Makaite in ahon
sehsak mahbang un Pu.Mung Tawng (Dalkhai khuami) te
inn nuam mahmah,Tahan ah ka tung uhhi. Katunna te
uh asiam un,anuam mahmah aa ka kisap khempeuh uh
hong sik in Innkuan mi mahmah bang in hongdon uhhi.
Ka vaknopna uh a omciang in Pu.Mung Tawng Tapa
SANGBAWI in Mawtaw hoih mahmah khattawh hong
vakpih in phunlo, Gim ingh zong cilo in Sun hi in Zaan
hileh hong vaakpih aa kalungdam mahmah uhhi.
Zomi Namni kizat masung Ni 3 bang om ahihman in mun
tuamtuam ah vaak in, Lawmte ahi Laasiam mahmah Sya
Thang Ta (Vaimiim leh Gataam), Syamah Zam Bawi,
cihte inn ah honghawh i hun nuam mahmah hong zatpih
uhhi. Sya Kam Seen, Sya Zen Lian, Sya Khupboih
(Thangno),etc. tetawh zong kimuthei kahihman in
kalung damlua hi. Dt.18th Feb.2016 honghi aa, Laa
Practice na diing hun hongpiak man un Laa Taih diing
in Ka Thum un ka kuan ua, Mel a kithei ngeilo himahle
un Musician JUBAL BAND te in nuihmai leh kamkhum
mahmah tawh na vaidawn in ka laa te uh Music hoih
mahmah leh siam mahmah in hong sakpih ziahziah ua,
ko zong nuamsa lua in kasa ziahziah ua, lawmhoih
diing Laasiam tampi tawh va kithei pah in hun kazang
uhhi. Dt.20 Zomi Namni hongtung petmahta
aa,Programme pen 10:00am aa kipan diing ahihman in
9:40am in Pawi zatna mun ding ZBCM (Zomi Baptist
Convention of Myanmar) Huang / Compound gol mahmah
mun katungta uhhi. Hiaihun ah Makaite, Mipi te in
kamuh ngeiloh uh thusiamna leh kazak ngeiloh uh
kamkhum mahmah te tawh ana vaidawn in, kobang
nuamsa lua in kanui peekpaak uhhi. 10:00 ahih tawh
kituaklian in Hunuk ahi Pr.Kham Do Dal @ Dal Tawng
(ZYA Kalay) leh Lia Khawm Ngaih Nuam (St.Peter &
Paul Church) te ii makaihna tawh hun kipan ziahziah
in, Laisiangthou Laate / Sam 33:12 “Topa, Pasian aa
anei Minam, ama luah diing inteelna angah
Minamtethupha ngah ahihi” cih mipi in ki simkhawm
ziahziah hi. Tuazawh in Opening Prayer Sya Hau Khen
Kham, ES,ZCLS in nei aa, Mipi in “Tunsungkhatpan
piang hi ngeingei hang e” cih mittui naptui tawh kisa
ziahziah hi... Tuazawh in Khawmpi honna leh Balloon
khahna Sya Tuan Khan Mung @ Tua Mung, President
ZBCM in nei hi. Vaimuak Thugenna pen Sya Vum Lian
Pau, Chairman Central Committee, Thukizaksakna Sya
Do Khan Tuang, Secretary Central Committee, Zomi
Ngalliam te a diing thungetsakna leh PhamsaZomi
Salpha leh Makaite sunna hun Sya Rev.Dr.Lang Khan
Khai (Zomi Times) in makaih hi. Tuazawh in Laasakna
Mr.B.Muan Ngaihte (Lamka Pan), Miss. Mansiankim
(Lamka pan), Miss. Hnunhoih (Lamka pan) , Miss. Kim
Nu (Talek), leh Zomi Laasiam tampi in ZOGAM LAA sa
ziahziah uh a, nuam mahmah hi.Tuazawh in Zo Ngeina
Laam tuamtuam lahna in zui ziahziah a, tuazawh in
“TOPA EI DI’N HOIHNA E” cih laa sakhawm in Hunzawh
thunget Rev.Langh Suan Thawn ZBCM in nei in Suun
hun kinei hi.
Nitak hun honghi a, CONCERT nasia mahmah hun kizang
aa, Mipi lah ZBCM Compound ah 6000 vaal dingte tudim
zihziah in nuam mahmah aa, Laasiam Mi 30 vaalte in
Mipi te mai ah Laa sa ziahziah mai hi.
Tuabek hilo in FASHION SHOW, leh atuamtuam lahna
thupitak om hi. Zomi te kithutuahna thupi kasa aa,
nuam kasa mahmah mai uhhi. Nuamtak aa hun a
kizattoh nung in Nitak 11:00pm in Programme kizo thei
hi. Ka piannung hibang hunnuam Zomi mipi tawh
kazattheih ka aangtang a, nuam kasa mahmah uhhi.
Sunday honghi aa AMC (Agape Ministries Center), Agape
AG,Kalaymyo aa Siate hong cialna hang in Va kikhawm
in Topa phatna Laa kava sathei ua, nuam mahmah hi.
Tuabek hilo in Biakna Makai Sya te in Singpi/Niangtui
hong dawnpih in hunnuam mahmah hong zatpih uh a,
nuam kasa mahmah uhhi.22nd February 2016 honghi a,
Lawmte in Zomi Khuapi Tedim leh Tonzang munuam
acihna uhtawh 6:30am in Kawlpi pan Hnunhoih,
Mansiankim ,Sangpu, leh Niangseen Zomi tawh Tedim
zuan in Zogam kahong kaltou ta ua, Thaangmual,bang
nuamsa mahmah in tawlkhat Photo Session kanei uhhi.
Tedim ka tung ua Lawmpa Me Mung in hongdawn Aa,
Hotel ah ann hong nekpih in,Zomi Makai ahi khat in
Ann hong taih aa kalung uh adam mahmah hi. Tedim ah
nuam kasa mahmah ua, Ih Zomi sung aa a thupi
mahmah Pu. Thang Paa bang vamu in Lim kila/ Maan
zaih in nuamsa in ka
awng ziahziah mai uhhi. ban ah ZNC/ZCD Zum vapha in
Makai te kava muthei uhhi. Tuateng zawh Tonzang ah
paisuak in Tonzang Khuapi etna kavanei uhhi. Nitaak
ann Tedim ah U Cing San in hongvaak a, 7:00pm in
Tedim pan kipan in 12:00am in Kawlpi katungsuk uhhi.
A ziingsang 23rd February 2016 in Sya Mang makaihna
tawh amah Mawtaw in Miss. Nuam Bawi Samte tawh ko
a zinteng tawh YAZAGYO DAM va en in nuamtak in hun
kava zangthei uhhi.
24th February 2016 honghi aa Lamka ciahkiik ding
geelsa om mahbang in Ziingsang 6:30 am in Kawlpi pan
kipankhia in ZNCM Makaipi ahi mi 2 leh Sya David
Mangno in Nanphalon tan hongkha ua, Lamka 7:00pm in
ka tung kiik uhhi.
Hiaihun ah Lawm numei te bang in nuam sa mahmah in
kapai dek bang un Kapdek maimah ua, Kawlpi apan
paikhiak diing pen Haksa sa mahmah uhhi.
NUAM KASAK MAHMAH TE UH
1. Kawlgam Zomi tepen Friendly mahmah ua, Kamsiam ,
Mi iit mahmah in A kisam khempeuh hongsiksak diing
uut tawntung uhhi.
2. Mikhual a kihih mahbang in pai nopna a kineih le
zong amau nna pen taisan zen in hong paipih hamtang
uuhi.
3. Ka paina khempeuh uah hong vaidawnna te uh ka
lungkim mahmah uhhi.
4. Nek-leh-Dawn ah ki ningcing mahmah in hongpia den
uhhi.
5. Makai leh Heutu te in Mikhual bawl aa hongbawllo in
Inntek tak in Law, bang in hongbawl in hon makaih in
hon keemden uhhi.
6. Kawlgam aa aom Zomi te thusiamna, iitna leh nong
panpina te uh mangngilh ngeikei n’ung...
7. Kawlpi ka luuttung un, Lampi dungte ah Banner
lianpipi ZOMI NAMNI kitaak zihziah kamuh in hong
thathou sak mahmah hi.
Zomi tepen Muntuam Gamtuam ah iteng in i kikhen
zong Khat ihihna, Unau ihihna pen bei ngeilo hi.
Huaiziak in Maban ah Kawlgam leh Vaigam aa Zomi te i
kinaizawk semna diing aa ka gintak te...
1. Kimuh leh Kithuahtam pen iitna kipatna ahihmahbang
in Mailam ah ZOMI NAMNI bang Tedim or Kawlpi ah
bawl in, India lampan in BUS tampi tawh luut in
Zangkhawm ziahziah le’ng...
2. Zomi tawh kisai Seminar te neikhawm in
kithuahkhawmna tamleh...
3. Kipawlna tuamtuam te Eg.ZYA,Zomi Council,etc, te
gawmkhawm theile’ng,
Myanmar Zomi tepen thunuam mahmah uh a, Zomi aa
ding ahih nakleh Sum-le-Pai , Tha-le-zung zong
seengngam uhhi. Kalawmte bang in nuamsa mahmah uh
ahihman in kapai un Khat in kakiang ah, “ Umuan, Sum
i ki thawhkhawm diing ua khatvei Ni 2/3 hizongleh
Kawlpi ah vazinnawni aw” hongci aa ka ngaihsutna ah
Zomi te i ki iit aa i kingaih pen uh thupi kasa aa,
Kawlgam Zomi te ngaihhuai in iithuai nahi uhhi.
Kalawmte bang Lamtawntung in kap den maimah
uhhi.......
Sian in Zomi te hong ompih in Thupha hongpia diing a,
Mailam ah Kithuah in Zomi te kigawm diing ihi cih ka
ngaihsut ciang in nuam kasa aa, ka kipak mahmah hi.
Ka Sanggam laizom Zomi te aw,,,,mailam ah zong
hongpai zel ding hi ungh,,,,,
KA SUUNMANG (VISION)
*** Nidang in Berlin Khuapi pen Gamdangte ukna tawh
phelnih kisuah in,Khuapi laizang tak ah Baang (Wall) in
East leh West Berlin khenzaak hi. Hun hongpai in
Mipite in Unau kikhen, kihou theilo aa om na sa
mahmah in Kuamah sawl zong hilo, in Sepaihte in akaap
lum zong poisalo in Tua Baang pen Singkhuah-Suang
tum tawh khemcim manggawp uhhi, Tuazawh takciang
in Berlin Khuapi pumkhat suakkik hi. Tuamah bang in
Kawlgam-India-Bangladesh aa a om Zomite Mangkang
Kumpi in hondong hetlo in GAMGI honkhung khum uhhi.
Na kasa aa na isa uhhi. Himahleh Topa in thupha
hongpia diing a, Tua Gamgi khensia aa a laizaak ding
ei Zomi te hihang,,,,a bul kipanpan ta hi ci ingh.
Gamgi i susia ding ua,,,,Zomi te Kipahna Mittui tawh i
kigawm hun diing ka lungsim in kamu aa...... Nopci
kasa hi. Unau Zomi khempeuh te aw....Lunglaulo in
pangni..... Zomi te tubang gawmni tuang hongtung
diing a, Siingdang in Zogam ah vaihawmlo in Zomite in
vaihawm diing hihang......
Gelh diing Tampi om mahleh hiaizah in hunsak
photni..... Kawlgam Zomi te aw, hong ngailua
ungh.......
The 69th ZOMI NAMNI 2017 ciang in kimu kiik ni....
B.MUAN NGAIHTE
(+918014391608)
(Lamka/Churachandpur)
Why No Success in Learning Shan Literature and Script
ရွမ္းစာေပသင္ၾကားေရး ႀကိဳးပမ္းမႈ ဘာေၾကာင့္ မေအာင္ျမင္ခဲ့သလဲ (အပိုင္း – ၂)
၁၉၆၂ ခုႏွစ္၊ မတ္ ၂ ရက္ေန႔တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၌ အစိုးရ အေျပာင္းအလဲ ျဖစ္ခဲ့သည္။ ရွမ္းျပည္နယ္တြင္လည္း ရွမ္းျပည္နယ္ အစိုးရအား အဖြဲ႔ဝင္ ၅ ဦးပါေသာ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔ျဖင့္ အစားထိုးခဲ့သည္။ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီေခတ္ (၁၉၆၂-၇၄) ရွမ္းဦးစီး အဖြဲ႔ဝင္မ်ားမွာ ဥကၠ႒အျဖစ္ ဦးထြန္းေအး၊ အဖြဲ႔ဝင္မ်ားအျဖစ္ ဦးေက်ာ္ေဇာ၊ ဦးအုန္းေဖ၊ ဦးတင္ကိုကို၊ အေရွ႕ပိုင္းတိုင္းစစ္ဌာနခ်ဳပ္၊ တိုင္းမႉး ဗိုလ္မႉးႀကီးေမာင္ေရႊတို႔ ျဖစ္သည္။ ဦးစီးအဖြဲ႔၏ ပထမဆံုး အစည္းအေဝးကို ၁၉၆၂ ခုႏွစ္၊ မတ္ ၆ ရက္ေန႔တြင္ က်င္းပၿပီး ယခင္ ရွမ္းျပည္နယ္ အစိုးရ လက္ထက္က မၿပီးျပတ္ခဲ့ေသာ ရွမ္းစာသင္ၾကားေရး ကိစၥကို ေဆြးေႏြး၍ ရွမ္းအမ်ားစု ေနထိုင္ရာ ေဒသမ်ားရွိ ေက်ာင္းမ်ား၌ ရွမ္းစာကို စိတ္ႀကိဳက္ ဘာသာရပ္အျဖစ္ ျပ႒ာန္းရန္ ဆံုးျဖတ္ခဲ့သည္။ ဤဆံုး ျဖတ္ခ်က္ကို ၁၉၆၃-၆၄ ပညာသင္ႏွစ္မွ စတင္၍ အေကာင္ အထည္ေဖာ္ရန္ ပညာေရးဌာနသို႔ ၫႊန္ၾကားစာပို႔သည္။ ႐ွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္ရန္ ပညာေရးဌာန အေနျဖင့္ ရွမ္းစာမူသစ္ႏွင့္ မူေဟာင္း ၂ ခု အနက္ မည္သည့္စာျဖင့္ သင္ၾကားရမည္ကို ဦးစီးအဖြဲ႔ ထံျပန္၍ အစီရင္ခံသည္။ မူေဟာင္းႏွင့္ သင္ၾကားပါက သင္႐ိုး စာအုပ္မ်ား ရရွိေရးအတြက္ ျပင္ဆင္ရမည္ ျဖစ္ေၾကာင္းကိုလည္း တင္ျပသည္။ အထက္ပါ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္သည္ ရွမ္းစာမူကြဲ ၂ ခုျဖစ္သည့္ မူေဟာင္းႏွင့္ က်ားေခါင္းစာေခၚ မူသစ္တို႔ အၾကား အျငင္းပြားစရာ စတင္ျဖစ္ေပၚလာသည့္ အေၾကာင္းရင္း ျဖစ္သည္။ ေစာ္ဘြားမ်ား လက္ထက္က တီထြင္ခဲ့၍ ၁၉၅၅ ခုႏွစ္၊ ဇြန္ ၃ ရက္ေန႔တြင္ တရားဝင္ ရွမ္းစာအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳခဲ့ေသာ က်ားေခါင္းစာကို ရွမ္းဦးစီးက လက္မခံႏိုင္။ ထို႔ေၾကာင့္ ၁၉၆၆ ဧၿပီ ၂၁ ရက္ေန႔တြင္ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔က ရွမ္းစားသစ္သည္ တတ္ကြ်မ္းသူ မရွိေသာေၾကာင့္ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔က ရွမ္းစာမူသစ္ကို ပယ္ဖ်က္သည္၊ ရွမ္းစာမူေဟာင္းကို ႐ံုးသံုးစာ အျဖစ္ အသိအမွတ္ ျပဳသည္ဟု ေၾကညာခ်က္ ထုတ္ျပန္သည္။ ရွမ္းစာမူသစ္ကို လက္မခံႏိုင္သည့္ အေၾကာင္းရင္းမွာ ရွမ္းဦးစီး အဖြဲ႔ဝင္မ်ားသည္ ပေဒသရာဇ္စနစ္ကို ဆန္႔က်င္ခဲ့သူမ်ား ျဖစ္သျဖင့္ ေစာ္ဘြားမ်ား အတည္ျပဳခဲ့ေသာ ရွမ္းစာမူသစ္ကို လမ္မခံႏိုင္ျခင္း ျဖစ္သည္။ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔ ဥကၠ႒၏ မိန္႔ခြန္းတြင္ က်ားေခါင္းစာ (ရွမ္းစာမူသစ္) သည္ ပေဒသရာဇ္ ေစာ္ဘြားမ်ား လက္ထက္က တည္ထြင္ခဲ့ေသာစာ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္ လမ္းစဥ္သည္ ပေဒသရာဇ္စနစ္ကို ဆန္႔က်င္သျဖင့္ ရွမ္းစာမူသစ္ကို အသံုးျပဳျခင္းမွ ပိတ္ပင္ခဲ့ရေၾကာင္း ေျပာၾကားခဲ့သည္။ ရွမ္းစာ မူသစ္ႏွင့္ မူေဟာင္း ျပႆနာေၾကာင့္ ရွမ္းျပည္နယ္ ေက်ာင္းမ်ား၌ ရွမ္းစာ မသင္ရေသာ္လည္း ေတာ္လွန္ေရး ေကာင္စီ အစိုးရ လက္ထက္ (၁၉၆၂-၇၄) တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ စာမတတ္သူ ပေပ်ာက္ေရး စီမံကိန္းအရ တကၠသိုလ္ ေက်ာင္းသားမ်ား ဦးစီး၍ ေႏြေက်ာင္းပိတ္ရက္မ်ားအတြင္း ျမန္မာႏိုင္ငံ ေက်းလက္ေဒသမ်ား သို႔သြားေရာက္၍ “အ” ၃ လံုး သင္တန္းမ်ား ပို႔ခ်ခဲ့သည္။ တကၠသိုလ္ႏွင့္ ေကာလိပ္မ်ားရွိ ရွမ္းတိုင္းရင္းသား စာေပႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ ေကာ္မတီမွ ရွမ္း ေက်ာင္းသားမ်ားကလည္း ေႏြရာသီ ေက်ာင္းပိတ္ရက္မ်ားတြင္ ရွမ္းေက်းလက္ ေတာရြာေဒသမ်ားသို႔ သြားေရာက္ကာ “မ” ၅ လံုး သင္တန္းမ်ား ဖြင့္၍ ရွမ္းစာကို သင္ၾကားေပးသည္။ က်ားေခါင္းစာေခၚ ရွမ္းစာမူသစ္ျဖင့္ သင္သည္။ ရွမ္းစာမူသစ္ကို လက္မခံႏိုင္ေသာ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔က ရွမ္းျပည္နယ္ ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ရွမ္းစာမူေဟာင္းကို ျပ႒ာန္းစာ အျဖစ္သင္ၾကားရန္ စီစဥ္ေနစဥ္ ရန္ကုန္၊ မႏၲေလး တကၠသိုလ္မ်ားႏွင့္ ေတာင္ႀကီးေကာလိပ္တို႔မွ ရွမ္းစာေပႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ အသင္း ကိုယ္စားလွယ္ ရွမ္းေက်ာင္းသားမ်ားသည္ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔ ဥကၠ႒ႏွင့္ ေတြ႔ဆံုၿပီး ရွမ္းစာမူသစ္ (က်ားေခါင္းစာ) ျဖင့္ သင္ၾကားခြင့္ ျပဳရန္ ေတာင္းဆိုၾကသည္။ ၎တို႔သည္ ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္ လမ္းစဥ္ပါတီ ဗဟိုေကာ္မတီႏွင့္ပါ ေတြ႔ဆံု၍ ရွမ္းျပည္နယ္၌ ရွမ္းစာမူသစ္ျဖင့္ သင္ၾကားခြင့္ရရန္ တင္ျပခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔သည္ ၁၉၆၉ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီ ၁၃ မွ ၁၅ ရက္ေန႔ အထိ ေတာင္ႀကီးၿမိဳ႕၌ ရွမ္းစာေပ ညီလာခံႀကီး တခုကို က်င္းပခဲ့ၿပီး ထိုညီလာခံသို႔ ရွမ္းျပည္ၿမိဳ႕နယ္ အသီးသီးမွ ရွမ္းစာေပ ပညာရွင္ ကိုယ္စားလွယ္မ်ား၊ ကခ်င္ျပည္နယ္မွ ရွမ္းကိုယ္စားလွယ္မ်ား၊ တကၠသိုလ္ ေကာလိပ္မ်ားမွ ရွမ္းေက်ာင္းသား ကိုယ္စားလွယ္မ်ား၊ ရွမ္းသံဃာ အစည္းအ႐ံုးမွ သံဃာ့ကိုယ္စားလွယ္မ်ား၊ ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္ လမ္းစဥ္ပါတီမွ တာဝန္ရွိ ပုဂၢိဳလ္မ်ား တက္ေရာက္ခဲ့သည္။ စာေပညီလာခံ အဖြင့္မိန္႔ခြန္းတြင္ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔ဝင္ တဦးလည္းျဖစ္ေသာ အေရွ႕ပိုင္းတိုင္း စစ္ဌာနခ်ဳပ္ တိုင္းမႉးက တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစုမ်ား အေပၚထားရွိေသာ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီ၏ သေဘာထားကို ေျပာဆိုခဲ့သည္။ ယင္းေျပာဆိုခ်က္တြင္ တိုင္းရင္းသား အားလံုး၏ ခ်စ္ၾကည္ရင္းႏွီးမႈ မထိခိုက္ေစရန္၊ အစိုးရကလည္း တိုင္းရင္းသားစာေပကို သက္ဆိုင္ရာ ေဒသမ်ား၌ မူလတန္း အထိ သင္ၾကားခြင့္ ျပဳပါေၾကာင္း ပါဝင္သည္။ သို႔ေသာ္ ရွမ္းျပည္နယ္ရွိ ရွမ္းေက်ာင္းသား အတြက္ ရွမ္းစာ သင္ၾကားႏိုင္ရန္မွာ ရွမ္းစာမူေဟာင္းႏွင့္ မူသစ္ (က်ားေခါင္းစာ) အျငင္းပြားမႈ အေပၚ၌ မူတည္လ်က္ ရွိသည္။ အဆိုပါ ျပႆနာအား ေျပလည္ေစရန္ ညီလာခံသို႔ တက္ေရာက္လာၾကေသာ ရွမ္းသံဃာ့ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားက ရွမ္းစာ မူေဟာင္းႏွင့္ မူသစ္ ၂ မ်ိဳးအနက္ မည္သည့္ စာကိုမွ် မပယ္ဖ်က္ဘဲ ၂ မ်ိဳးစလံုးကို လက္ခံရန္ ေတာင္းဆိုခဲ့သည္။ ၎တို႔ တင္ျပသည္မွာ ျမန္မာျပည္မ ဘုန္းေတာ္ႀကီး ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ျမန္မာသင္ပုန္းႀကီးစာကို ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္း သင္႐ိုးစာအျဖစ္ သင္ၿပီး အစိုးရေက်ာင္းမ်ား၌ ေခတ္သစ္ ျမန္မာစာကို သင္႐ိုးအျဖစ္ သင္ေၾကာင္း၊ ဤစာေပ ၂ ခု၌ မည္သည့္ ျပႆနာမွ မေပၚေပါက္ခဲ့ေၾကာင္း တင္ျပခဲ့သည္။ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔ ဥကၠ႒က ညီလာခံ လာတက္ၾကေသာ ကိုယ္စားလွယ္ေတာ္ႀကီးမ်ားသည္ ရွမ္းစာမူေဟာင္းကို လက္ခံပါက ၎စာကို ေက်ာင္းမ်ား၌ ျပ႒ာန္းရန္၊ အစိုးရ႐ံုးမ်ားႏွင့္ ဆက္ဆံရာတြင္လည္း အသံုးျပဳခြင့္ႏွင့္ တရားဝင္စာ အျဖစ္ အသိအမွတ္ ျပဳရန္ အမိန္႔ထုတ္ျပန္မည္ ျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာၾကားခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ တကၠသိုလ္မ်ားမွ ရွမ္းစာေပႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈအသင္း ကိုယ္စားလွယ္မ်ားက ရွမ္းဦးစီးဥကၠ႒၏ တင္ျပခ်က္ကို ပယ္ခ်ၿပီး ရွမ္းစာမူသစ္ (က်ားေခါင္းစာ) ကို ပယ္ဖ်က္သည့္ အမိန္႔ကို ျပန္လည္ ႐ုပ္သိမ္းရန္ႏွင့္ ၎စာကို ေက်ာင္းသံုးစာ အျဖစ္ ျပ႒ာန္းေပးရန္ ေတာင္းဆိုခဲ့ၾကသည္။ ၎တို႔က ရွမ္းစာမူသစ္ ဖ်က္သိမ္းသည့္ အမိန္႔ကို မ႐ုပ္သိမ္းပါက ဆက္လက္ မေဆြးေႏြးႏိႈင္ဟု ဆိုၿပီး ညီလာခံကို သပိတ္ေမွာက္ခဲ့ၾကသျဖင့္ ရွမ္းစာေပ ညီလာခံႀကီးမွာ မည္သည့္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မွ မခ်မွတ္ႏိႈင္ဘဲ ရပ္ဆိုင္းခဲ့ရသည္။ ရွမ္းတိုင္းရင္းသားမ်ား ၎တို႔၏ စာေပသင္ၾကားခြင့္ ရရွိေရးမွာလည္း ဆံုး႐ံႈးခဲ့ရပါသည္။ ရွမ္းစာမူသစ္ (က်ားေခါင္းစာ) ကို လက္မခံေသာ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔က ထပ္မံ၍ ရွမ္းစာမူသစ္တခုကို ျပဳစုရန္ ရွမ္းစာ ေကာ္မတီကို ဖြဲ႔စည္းလိုက္သည္။ ဤေကာ္မတီမွ ျပဳစုလိုက္ေသာ ရွမ္းစာကို “ဦးစီးစာ” ဟုေခၚ၍ ဗ်ည္း ၁၉ လံုး၊ အရံဗ်ည္း ၄လံုး၊ သရ ၁၂ လံုး၊ အသံသေကၤတ ၆ ခုျဖင့္ ဖြဲ႔စည္းထားသည္။ ၎ရွမ္းစာျဖင့္ ေက်ာင္းမ်ားတြင္ သင္ၾကားရန္ ဆံုးျဖတ္၍ ရွမ္းစာ သင္ၾကားႏိုင္မည့္ ေက်ာင္းအေရအတြက္၊ ေက်ာင္းသား ဦးေရႏွင့္ ဆရာ အေရအတြက္ တို႔ကို တင္ျပရန္ ပညာေရးဌာနအား ညႊန္ၾကားခဲ့သည္။ ရွမ္းဦးစီး အဖြဲ႔က ရွမ္းစာ သင္ၾကားေရး အတြက္ စီစဥ္ေနစဥ္ ၁၉၇၄ တြင္ ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္ လမ္းစဥ္ပါတီ အာဏာရရွိ လာၿပီး၊ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔အား ရွမ္းျပည္နယ္ ျပည္သူ႔ေကာင္စီျဖင့္ အစားထိုးဖြဲ႔စည္းခဲ့သည္။ အဆိုပါေကာင္စီအဖြဲ႔ ကလည္း ရွမ္းစာကိစၥႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ၁၉၇၆ တြင္ ေကာ္မတီတခုကို ဖြဲ႔စီး၍ ရွမ္းစာမူသစ္မ်ားမွ အမ်ားလက္ခံႏိုင္ေသာ မူတခု ေရြးရန္၊ ရွမ္းစာေရးထံုးကို တိတိက်က်သတ္မွတ္ရန္၊ ၁၉၇၇၊ ေဖေဖာ္ဝါရီလကို ေနာက္ဆံုးထား၍ ရွမ္းစာမူသစ္ တခုကို ၿပီးစီးေအာင္ ျပဳစုရန္ႏွင့္ ျပည္သူ႔ေကာင္စီ သို႔တင္ျပရန္ ေဆာင္ရြက္ေစသည္။ ေကာ္မတီမွ တင္ျပေသာ ရွမ္းစာမူအား ရွမ္းျပည္နယ္ ျပည္သူ႔ေကာင္စီက ဧၿပီ ၁၉၇၇ ခုႏွစ္တြင္ ေက်ာင္းမ်ား၌ သင္ၾကားရန္ အတည္ျပဳသည္။ ျပည္သူ႔ေကာင္စီသည္ ရွမ္းစာ ေကာ္မရွင္ကိုလည္း ၁၉၈၀ ခုႏွစ္၊ ေဖေဖာ္ဝါရီလတြင္ ဖြဲ႔စည္းခဲ့သည္။ ယင္းေကာ္မရွင္က ရွမ္းျပည္ ျပည္သူ႔ေကာင္စီ လက္ခံအတည္ျပဳထားေသာ ရွမ္းစာကို လူထုအတြင္းျဖန္႔ရန္၊ ၁၉၈၀-၈၁ စာသင္ႏွစ္အတြက္ ရွမ္းစာသင္႐ိုး စာအုပ္မ်ား ပံုႏွိပ္ရန္၊ လက္ကမ္းစာေစာင္မ်ား၊ ဂ်ာနယ္မ်ားကို ပံုႏွိပ္ထုတ္ေဝရန္တို႔ကို တာဝန္ယူေဆာင္ရြက္သည္။ ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ရွမ္းစာသင္ၾကားႏိုင္ရန္ ေက်ာင္းသံုးစာအုပ္ ပံုႏွိပ္ထုတ္ေဝေရးသည္ ပဓာန က်ေသာကိစၥ ျဖစ္လာသည္။ ရွမ္းျပည္နယ္ ျပည္သူ႔ေကာင္စီက အတည္ျပဳလိုက္ေသာ ရွမ္းစာျဖင့္ ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ျပ႒ာန္းရန္ ၁၉၈၅ ခုႏွစ္၊ ဇူလိုင္ ၁၈ တြင္ အမိန္႔ စာထုတ္ျပန္သည္။ သို႔ေသာ္ ထိုအတည္ျပဳလိုက္ေသာ စာျဖင့္ သင္ၾကားရန္ ရွမ္းစာဆရာမ်ားအား သင္တန္းပို႔ခ်ရန္ လိုအပ္သျဖင့္ ပညာေရး ဌာနက ၁၉၈၅ ခုႏွစ္တြင္ ရွမ္းစာဆရာမ်ားအတြက္ အခ်ိန္တို မြမ္းမံသင္တန္းကို၊ လား႐ိႈး၊ ေတာင္ႀကီး၊ က်ိဳင္းတံုၿမိဳ႕မ်ား၌ ဖြင့္လွစ္ခဲ့ၿပီး ရွမ္းစာသင္ဆရာ ေတာင္ႀကီး၌ ၄၄ ဦး၊ က်ိဳင္းတံု ၂၂ ဦး၊ လား႐ိႈး ၅၀ ဦး စုစုေပါင္း ၁၁၆ ဦး တို႔ တက္ေရာက္ခဲ့ၾကသည္။ ဤသို႔ျဖင့္ ၁၉၅၀ မွ စတင္ခဲ့ေသာ ရွမ္းျပည္နယ္ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ရွမ္းစာသင္ၾကားေရး စီမံကိန္းမွာ ၁၉၈၅ ခုႏွစ္ အထိ အေကာင္အထည္ မေပၚႏိုင္ခဲ့ေပ။ ရွမ္းစာကို အဓိကထား သင္ၾကားေသာ ရွမ္းျပည္နယ္၏ ပညာေရးစနစ္သည္ ေရွးယခင္ကပင္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္း ပညာေရး ျဖစ္ပါသည္။ ဤစနစ္သည္ အဂၤလိပ္တို႔ ရွမ္းျပည္နယ္ကို သိမ္းပိုက္ၿပီးေသာ ၁၈၈၆ မွ ၁၉၂၂ ခုႏွစ္ အထိ တည္ရွိခဲ့ၿပီး၊ ၁၉၂၂ ခုႏွစ္တြင္ ပေဒသရာဇ္ ရွမ္းျပည္နယ္ေကာင္စီကို ဖြဲ႔စည္းေသာ အခါမွသာလွ်င္ ရွမ္းျပည္နယ္၌ အစိုးရ ေက်ာင္းမ်ားကို ဖြင့္လွစ္ခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေက်ာင္းမ်ား၌ ရွမ္းစာ သင္ၾကားေရးကိစၥမွာ ပေဒသရာဇ္ ရွမ္းျပည္နယ္ေကာင္စီ၏ တာဝန္ ျဖစ္လာပါသည္။ သို႔ေသာ္ ပေဒသရာဇ္ေကာင္စီ၌ ပါဝင္ေသာ ရွမ္းေစာ္ဘြား အမ်ားစုက ရွမ္းစာသည္ ဗ်ည္းအကၡရာ မျပည့္စံု၍ တိက်ျခင္း မရွိ၊ ဖတ္မႈ နားလည္ရန္ ခက္သည္ဟု ဆိုၿပီး ၁၉၄၀ ခုႏွစ္တြင္ ရွမ္းစာမူသစ္ကို တီထြင္ျပန္သည္။ ဤစာကို လြတ္လပ္ေရးရၿပီး ၁၉၅၃ ခုႏွစ္မွသာလွ်င္ ရွမ္းျပည္နယ္ အစိုးရက ေက်ာင္းမ်ားတြင္ သင္ၾကားရန္ ဆံုးျဖတ္ခဲ့ သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေက်ာင္းမ်ား၌ ရွမ္းစာသင္ၾကားေရး ကိစၥသည္ ပထမဦးစြာ ပေဒသရာဇ္ ရွမ္းေကာင္စီ၏ တာဝန္ ျဖစ္ခဲ့ပါသည္။ လြတ္လပ္ေရး ရၿပီးေနာက္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အာဏာ ရရွိလာေသာ ရွမ္းျပည္နယ္အစိုးရ (၁၉၄၈-၁၉၆၂) သည္ ဒုတိယ တာဝန္ရွိလာပါသည္။ ၎အစိုးရက ရွမ္းစာသင္ၾကားေရးကို ဆံုးျဖတ္၍ အမိန္႔ထုတ္ျပန္ခဲ့ ေသာ္လည္း ၁၉၆၀ ခုႏွစ္ အထိ ေက်ာင္းသံုး စာအုပ္ႏွင့္ ရွမ္းစာသင္ဆရာမ်ား ျပည္စံုစြာရရွိေရး မေဆာင္ရြက္ႏိုင္ခဲ့ေပ။ ေတာ္လွန္ေရး ေကာင္စီအစိုးရ တက္လာၿပီးေနာက္ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔က ရွမ္းစာမူေဟာင္းကို ေက်ာင္းမ်ား၌ ျပ႒ာန္းရန္ ေဆာင္ရြက္သည္ကိုလည္း တကၠသိုလ္မ်ား ရွမ္းစာေပ ယဥ္ေက်းမႈအသင္း ကိုယ္စားလွယ္မ်ားက ကန္႔ကြက္ခဲ့သျဖင့္ ရွမ္းစာ မူေဟာင္းႏွင့္ မူသစ္ အျငင္းပြားမႈ ျပႆနာမွာ မေျဖရွင္းႏိုင္ခဲ့ေပ။ ရွမ္းစာ မူသစ္ (က်ားေခါင္းစာ) ကို လက္မခံ ႏိုင္ေသာ ရွမ္းဦးစီးသည္ ရွမ္းစာ မူသစ္တခုကို ထပ္မံျပဳစု၏။ ၎ကို ရွမ္းဦးစီးစာ ဟုေခၚသည္။ တကၠသိုလ္မ်ားမွ ရွမ္းေက်ာင္းသား ကိုယ္စားလွယ္မ်ား ကလည္း မူသစ္မ်ားကို ထပ္မံ၍ ျပဳစုၾကၿပီး ရွမ္းစာသီေပါမူ၊ ေဒသတကာသံုး ရွမ္းစာ ဟူ၍ ထြက္ေပၚလာ၏။ ရွမ္းစာ မူေဟာင္းႏွင့္ မူသစ္မ်ားကို ႏိႈင္းယွဥ္ပါက ရွမ္းဦးစီးစာႏွင့္ ေဒသတကာသံုး ရွမ္းစာမွလြဲ၍ ရွမ္းစာမူေဟာင္း၊ ရွမ္းစာမူသစ္ (က်ားေခါင္းစာ) ႏွင့္ သီေပါရွမ္းစာ မူသစ္တို႔မွာ ျခားနားမႈ အနည္းငယ္သာ ရွိ၍ ရွမ္းစာ မူသစ္တြင္ ဗ်ည္းသရႏွင့္ အသံသေကၤတ တို႔ကိုပို အသံုးျပဳလာသည္ကို ေတြ႔ရပါသည္။ ေရးထံုးမွာ ျခားနားမႈ မရွိပါ။ ရွမ္းစာ မူေဟာင္းႏွင့္ မူသစ္ အျငင္းပြားမႈတြင္ ရွမ္းဦးစီးက ရွမ္းစာ မူသစ္သည္ ပေဒသရာဇ္ လက္ထက္က ျပဳစုခဲ့ေသာ ရွမ္းစာ ျဖစ္သည့္အတြက္ ႏိုင္ငံေရးအရ လက္မခံႏိုင္ျခင္း ျဖစ္သည္။ ဦးစီးအဖြဲ႔ဝင္မ်ား ကိုယ္တိုင္ ရွမ္းပေဒသရာဇ္ကို ဆန္႔က်င္ခဲ့ေသာ ႏိုင္ငံေရး ပါတီမ်ားမွ ျဖစ္ေနျခင္း၊ အာဏာသိမ္းခဲ့သည့္ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီသည္ ပေဒသရာဇ္ႏွင့္ အရင္းရွင္စနစ္ကို ဆန္႔က်င္ကာ ဆိုရွယ္လစ္လမ္းစဥ္သို႔ ဦးတည္သည့္ အစိုးရျဖစ္ျခင္း တို႔ေၾကာင့္ ပေဒသရာဇ္တို႔၏ ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားကို လက္မခံႏိုင္ျခင္း ျဖစ္သည္။ ရွမ္းစာ မူေဟာင္းကို လက္မခံႏိုင္ေသာ ေခတ္ပညာတတ္ ရွမ္းမ်ားက ရွမ္းစာ မူေဟာင္းသည္ အကၡရာအသံ သေကၤတမ်ား မျပည့္စံု၊ ထို႔ေၾကာင့္ စာလံုးတလံုးတြင္ အသံထြက္ အမ်ိဳးမ်ိဳးထြက္ႏိုင္ သကဲ့သို႔ အဓိပၸာယ္လည္း အမ်ိဳးမ်ိဳး ေကာက္ယူႏိုင္သည္။ ထိုသို႔ တိက်မႈ မရွိ၊ သိပၸံနည္း မက်ေသာ ရွမ္းစာကို ေက်ာင္းမ်ားတြင္ သင္ၾကားရန္ လက္မခံႏိုင္ဟု ဆို၍ အျပင္းအထန္ကန္႔ကြက္ၾကပါသည္။ ရွမ္းစာမူသစ္ကို ေက်ာင္းမ်ားတြင္ သင္ခြင့္ မရေသာ္လည္း ေႏြရာသီ ေက်ာင္းပိတ္ရက္မ်ား၌ တကၠသိုလ္မ်ားမွ ရွမ္း ေက်ာင္းသားမ်ား ဦးစီးၿပီး ႏွစ္စဥ္ ရွမ္းျပည္ ေက်းလက္ေဒသမ်ား၌ “မ” ၅ လံုး သင္တန္းမ်ား ဖြင့္၍ ရွမ္းစာကို မူသစ္ျဖင့္ တႏွစ္လွ်င္ တလတာမွ် သင္ၾကားေပးၾကပါသည္။ ႏွစ္စဥ္ ဤသို႔ သင္တန္းမ်ား ဖြင့္လွစ္ခဲ့ရာ ရွမ္းလူငယ္အမ်ားစု ရွမ္းစာကို တတ္ေျမာက္လာၾက ပါသည္။ တခ်ိန္တည္းမွာပင္ ရွမ္းပံုႏွိပ္တိုက္ မ်ားေပၚေပါက္လာကာ ဝတၳဳ၊ ေဆာင္းပါးမ်ား၊ သီခ်င္းစာအုပ္မ်ား၊ စာေစာင္မ်ား ထြက္ရွိလာပါသည္။ ဤသို႔တိုးတက္ျဖစ္ေပၚလာမႈသည္ ေရွး ရွမ္းစာ ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့ကို တျဖည္းျဖည္း ေမွးမွိန္ ေစခဲ့ပါသည္။ (ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္) (စိုင္းခမ္းမိုင္းသည္ ရန္ကုန္ အေျခစိုက္ သမိုင္းဆရာတဦး ျဖစ္သည္။ ၁၉၇၁ ခုႏွစ္တြင္ မႏၲေလးတကၠသိုလ္မွ သမိုင္းအထူးျပဳျဖင့္ မဟာ၀ိဇၨာဘြဲ႔ ရရွိခဲ့ၿပီးေနာက္ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္အထိ မႏၲေလး တကၠသိုလ္၊ ရန္ကုန္ တကၠသို္လ္၊ မိတၳီလာ ေကာလိပ္တို႔တြင္ နည္းျပအျဖစ္ လည္းေကာင္း၊ လက္ေထာက္ ကထိက အျဖစ္လည္းေကာင္း တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခဲ့ၿပီး ၁၉၈၉ ခုႏွစ္တြင္ ဆႏၵအရ အလုပ္မွ ႏုတ္ထြက္ခဲ့သည္။ ႏိုင္ငံျခား တကၠသိုလ္ တခ်ိဳ႕တြင္လည္း သုေတသီ ပညာရွင္အျဖစ္ လုပ္ကိုင္ခဲ့သည္။) Irrwaddy
၁၉၆၂ ခုႏွစ္၊ မတ္ ၂ ရက္ေန႔တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၌ အစိုးရ အေျပာင္းအလဲ ျဖစ္ခဲ့သည္။ ရွမ္းျပည္နယ္တြင္လည္း ရွမ္းျပည္နယ္ အစိုးရအား အဖြဲ႔ဝင္ ၅ ဦးပါေသာ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔ျဖင့္ အစားထိုးခဲ့သည္။ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီေခတ္ (၁၉၆၂-၇၄) ရွမ္းဦးစီး အဖြဲ႔ဝင္မ်ားမွာ ဥကၠ႒အျဖစ္ ဦးထြန္းေအး၊ အဖြဲ႔ဝင္မ်ားအျဖစ္ ဦးေက်ာ္ေဇာ၊ ဦးအုန္းေဖ၊ ဦးတင္ကိုကို၊ အေရွ႕ပိုင္းတိုင္းစစ္ဌာနခ်ဳပ္၊ တိုင္းမႉး ဗိုလ္မႉးႀကီးေမာင္ေရႊတို႔ ျဖစ္သည္။ ဦးစီးအဖြဲ႔၏ ပထမဆံုး အစည္းအေဝးကို ၁၉၆၂ ခုႏွစ္၊ မတ္ ၆ ရက္ေန႔တြင္ က်င္းပၿပီး ယခင္ ရွမ္းျပည္နယ္ အစိုးရ လက္ထက္က မၿပီးျပတ္ခဲ့ေသာ ရွမ္းစာသင္ၾကားေရး ကိစၥကို ေဆြးေႏြး၍ ရွမ္းအမ်ားစု ေနထိုင္ရာ ေဒသမ်ားရွိ ေက်ာင္းမ်ား၌ ရွမ္းစာကို စိတ္ႀကိဳက္ ဘာသာရပ္အျဖစ္ ျပ႒ာန္းရန္ ဆံုးျဖတ္ခဲ့သည္။ ဤဆံုး ျဖတ္ခ်က္ကို ၁၉၆၃-၆၄ ပညာသင္ႏွစ္မွ စတင္၍ အေကာင္ အထည္ေဖာ္ရန္ ပညာေရးဌာနသို႔ ၫႊန္ၾကားစာပို႔သည္။ ႐ွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္ရန္ ပညာေရးဌာန အေနျဖင့္ ရွမ္းစာမူသစ္ႏွင့္ မူေဟာင္း ၂ ခု အနက္ မည္သည့္စာျဖင့္ သင္ၾကားရမည္ကို ဦးစီးအဖြဲ႔ ထံျပန္၍ အစီရင္ခံသည္။ မူေဟာင္းႏွင့္ သင္ၾကားပါက သင္႐ိုး စာအုပ္မ်ား ရရွိေရးအတြက္ ျပင္ဆင္ရမည္ ျဖစ္ေၾကာင္းကိုလည္း တင္ျပသည္။ အထက္ပါ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္သည္ ရွမ္းစာမူကြဲ ၂ ခုျဖစ္သည့္ မူေဟာင္းႏွင့္ က်ားေခါင္းစာေခၚ မူသစ္တို႔ အၾကား အျငင္းပြားစရာ စတင္ျဖစ္ေပၚလာသည့္ အေၾကာင္းရင္း ျဖစ္သည္။ ေစာ္ဘြားမ်ား လက္ထက္က တီထြင္ခဲ့၍ ၁၉၅၅ ခုႏွစ္၊ ဇြန္ ၃ ရက္ေန႔တြင္ တရားဝင္ ရွမ္းစာအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳခဲ့ေသာ က်ားေခါင္းစာကို ရွမ္းဦးစီးက လက္မခံႏိုင္။ ထို႔ေၾကာင့္ ၁၉၆၆ ဧၿပီ ၂၁ ရက္ေန႔တြင္ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔က ရွမ္းစားသစ္သည္ တတ္ကြ်မ္းသူ မရွိေသာေၾကာင့္ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔က ရွမ္းစာမူသစ္ကို ပယ္ဖ်က္သည္၊ ရွမ္းစာမူေဟာင္းကို ႐ံုးသံုးစာ အျဖစ္ အသိအမွတ္ ျပဳသည္ဟု ေၾကညာခ်က္ ထုတ္ျပန္သည္။ ရွမ္းစာမူသစ္ကို လက္မခံႏိုင္သည့္ အေၾကာင္းရင္းမွာ ရွမ္းဦးစီး အဖြဲ႔ဝင္မ်ားသည္ ပေဒသရာဇ္စနစ္ကို ဆန္႔က်င္ခဲ့သူမ်ား ျဖစ္သျဖင့္ ေစာ္ဘြားမ်ား အတည္ျပဳခဲ့ေသာ ရွမ္းစာမူသစ္ကို လမ္မခံႏိုင္ျခင္း ျဖစ္သည္။ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔ ဥကၠ႒၏ မိန္႔ခြန္းတြင္ က်ားေခါင္းစာ (ရွမ္းစာမူသစ္) သည္ ပေဒသရာဇ္ ေစာ္ဘြားမ်ား လက္ထက္က တည္ထြင္ခဲ့ေသာစာ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္ လမ္းစဥ္သည္ ပေဒသရာဇ္စနစ္ကို ဆန္႔က်င္သျဖင့္ ရွမ္းစာမူသစ္ကို အသံုးျပဳျခင္းမွ ပိတ္ပင္ခဲ့ရေၾကာင္း ေျပာၾကားခဲ့သည္။ ရွမ္းစာ မူသစ္ႏွင့္ မူေဟာင္း ျပႆနာေၾကာင့္ ရွမ္းျပည္နယ္ ေက်ာင္းမ်ား၌ ရွမ္းစာ မသင္ရေသာ္လည္း ေတာ္လွန္ေရး ေကာင္စီ အစိုးရ လက္ထက္ (၁၉၆၂-၇၄) တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ စာမတတ္သူ ပေပ်ာက္ေရး စီမံကိန္းအရ တကၠသိုလ္ ေက်ာင္းသားမ်ား ဦးစီး၍ ေႏြေက်ာင္းပိတ္ရက္မ်ားအတြင္း ျမန္မာႏိုင္ငံ ေက်းလက္ေဒသမ်ား သို႔သြားေရာက္၍ “အ” ၃ လံုး သင္တန္းမ်ား ပို႔ခ်ခဲ့သည္။ တကၠသိုလ္ႏွင့္ ေကာလိပ္မ်ားရွိ ရွမ္းတိုင္းရင္းသား စာေပႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ ေကာ္မတီမွ ရွမ္း ေက်ာင္းသားမ်ားကလည္း ေႏြရာသီ ေက်ာင္းပိတ္ရက္မ်ားတြင္ ရွမ္းေက်းလက္ ေတာရြာေဒသမ်ားသို႔ သြားေရာက္ကာ “မ” ၅ လံုး သင္တန္းမ်ား ဖြင့္၍ ရွမ္းစာကို သင္ၾကားေပးသည္။ က်ားေခါင္းစာေခၚ ရွမ္းစာမူသစ္ျဖင့္ သင္သည္။ ရွမ္းစာမူသစ္ကို လက္မခံႏိုင္ေသာ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔က ရွမ္းျပည္နယ္ ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ရွမ္းစာမူေဟာင္းကို ျပ႒ာန္းစာ အျဖစ္သင္ၾကားရန္ စီစဥ္ေနစဥ္ ရန္ကုန္၊ မႏၲေလး တကၠသိုလ္မ်ားႏွင့္ ေတာင္ႀကီးေကာလိပ္တို႔မွ ရွမ္းစာေပႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ အသင္း ကိုယ္စားလွယ္ ရွမ္းေက်ာင္းသားမ်ားသည္ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔ ဥကၠ႒ႏွင့္ ေတြ႔ဆံုၿပီး ရွမ္းစာမူသစ္ (က်ားေခါင္းစာ) ျဖင့္ သင္ၾကားခြင့္ ျပဳရန္ ေတာင္းဆိုၾကသည္။ ၎တို႔သည္ ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္ လမ္းစဥ္ပါတီ ဗဟိုေကာ္မတီႏွင့္ပါ ေတြ႔ဆံု၍ ရွမ္းျပည္နယ္၌ ရွမ္းစာမူသစ္ျဖင့္ သင္ၾကားခြင့္ရရန္ တင္ျပခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔သည္ ၁၉၆၉ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီ ၁၃ မွ ၁၅ ရက္ေန႔ အထိ ေတာင္ႀကီးၿမိဳ႕၌ ရွမ္းစာေပ ညီလာခံႀကီး တခုကို က်င္းပခဲ့ၿပီး ထိုညီလာခံသို႔ ရွမ္းျပည္ၿမိဳ႕နယ္ အသီးသီးမွ ရွမ္းစာေပ ပညာရွင္ ကိုယ္စားလွယ္မ်ား၊ ကခ်င္ျပည္နယ္မွ ရွမ္းကိုယ္စားလွယ္မ်ား၊ တကၠသိုလ္ ေကာလိပ္မ်ားမွ ရွမ္းေက်ာင္းသား ကိုယ္စားလွယ္မ်ား၊ ရွမ္းသံဃာ အစည္းအ႐ံုးမွ သံဃာ့ကိုယ္စားလွယ္မ်ား၊ ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္ လမ္းစဥ္ပါတီမွ တာဝန္ရွိ ပုဂၢိဳလ္မ်ား တက္ေရာက္ခဲ့သည္။ စာေပညီလာခံ အဖြင့္မိန္႔ခြန္းတြင္ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔ဝင္ တဦးလည္းျဖစ္ေသာ အေရွ႕ပိုင္းတိုင္း စစ္ဌာနခ်ဳပ္ တိုင္းမႉးက တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစုမ်ား အေပၚထားရွိေသာ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီ၏ သေဘာထားကို ေျပာဆိုခဲ့သည္။ ယင္းေျပာဆိုခ်က္တြင္ တိုင္းရင္းသား အားလံုး၏ ခ်စ္ၾကည္ရင္းႏွီးမႈ မထိခိုက္ေစရန္၊ အစိုးရကလည္း တိုင္းရင္းသားစာေပကို သက္ဆိုင္ရာ ေဒသမ်ား၌ မူလတန္း အထိ သင္ၾကားခြင့္ ျပဳပါေၾကာင္း ပါဝင္သည္။ သို႔ေသာ္ ရွမ္းျပည္နယ္ရွိ ရွမ္းေက်ာင္းသား အတြက္ ရွမ္းစာ သင္ၾကားႏိုင္ရန္မွာ ရွမ္းစာမူေဟာင္းႏွင့္ မူသစ္ (က်ားေခါင္းစာ) အျငင္းပြားမႈ အေပၚ၌ မူတည္လ်က္ ရွိသည္။ အဆိုပါ ျပႆနာအား ေျပလည္ေစရန္ ညီလာခံသို႔ တက္ေရာက္လာၾကေသာ ရွမ္းသံဃာ့ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားက ရွမ္းစာ မူေဟာင္းႏွင့္ မူသစ္ ၂ မ်ိဳးအနက္ မည္သည့္ စာကိုမွ် မပယ္ဖ်က္ဘဲ ၂ မ်ိဳးစလံုးကို လက္ခံရန္ ေတာင္းဆိုခဲ့သည္။ ၎တို႔ တင္ျပသည္မွာ ျမန္မာျပည္မ ဘုန္းေတာ္ႀကီး ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ျမန္မာသင္ပုန္းႀကီးစာကို ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္း သင္႐ိုးစာအျဖစ္ သင္ၿပီး အစိုးရေက်ာင္းမ်ား၌ ေခတ္သစ္ ျမန္မာစာကို သင္႐ိုးအျဖစ္ သင္ေၾကာင္း၊ ဤစာေပ ၂ ခု၌ မည္သည့္ ျပႆနာမွ မေပၚေပါက္ခဲ့ေၾကာင္း တင္ျပခဲ့သည္။ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔ ဥကၠ႒က ညီလာခံ လာတက္ၾကေသာ ကိုယ္စားလွယ္ေတာ္ႀကီးမ်ားသည္ ရွမ္းစာမူေဟာင္းကို လက္ခံပါက ၎စာကို ေက်ာင္းမ်ား၌ ျပ႒ာန္းရန္၊ အစိုးရ႐ံုးမ်ားႏွင့္ ဆက္ဆံရာတြင္လည္း အသံုးျပဳခြင့္ႏွင့္ တရားဝင္စာ အျဖစ္ အသိအမွတ္ ျပဳရန္ အမိန္႔ထုတ္ျပန္မည္ ျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာၾကားခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ တကၠသိုလ္မ်ားမွ ရွမ္းစာေပႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈအသင္း ကိုယ္စားလွယ္မ်ားက ရွမ္းဦးစီးဥကၠ႒၏ တင္ျပခ်က္ကို ပယ္ခ်ၿပီး ရွမ္းစာမူသစ္ (က်ားေခါင္းစာ) ကို ပယ္ဖ်က္သည့္ အမိန္႔ကို ျပန္လည္ ႐ုပ္သိမ္းရန္ႏွင့္ ၎စာကို ေက်ာင္းသံုးစာ အျဖစ္ ျပ႒ာန္းေပးရန္ ေတာင္းဆိုခဲ့ၾကသည္။ ၎တို႔က ရွမ္းစာမူသစ္ ဖ်က္သိမ္းသည့္ အမိန္႔ကို မ႐ုပ္သိမ္းပါက ဆက္လက္ မေဆြးေႏြးႏိႈင္ဟု ဆိုၿပီး ညီလာခံကို သပိတ္ေမွာက္ခဲ့ၾကသျဖင့္ ရွမ္းစာေပ ညီလာခံႀကီးမွာ မည္သည့္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မွ မခ်မွတ္ႏိႈင္ဘဲ ရပ္ဆိုင္းခဲ့ရသည္။ ရွမ္းတိုင္းရင္းသားမ်ား ၎တို႔၏ စာေပသင္ၾကားခြင့္ ရရွိေရးမွာလည္း ဆံုး႐ံႈးခဲ့ရပါသည္။ ရွမ္းစာမူသစ္ (က်ားေခါင္းစာ) ကို လက္မခံေသာ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔က ထပ္မံ၍ ရွမ္းစာမူသစ္တခုကို ျပဳစုရန္ ရွမ္းစာ ေကာ္မတီကို ဖြဲ႔စည္းလိုက္သည္။ ဤေကာ္မတီမွ ျပဳစုလိုက္ေသာ ရွမ္းစာကို “ဦးစီးစာ” ဟုေခၚ၍ ဗ်ည္း ၁၉ လံုး၊ အရံဗ်ည္း ၄လံုး၊ သရ ၁၂ လံုး၊ အသံသေကၤတ ၆ ခုျဖင့္ ဖြဲ႔စည္းထားသည္။ ၎ရွမ္းစာျဖင့္ ေက်ာင္းမ်ားတြင္ သင္ၾကားရန္ ဆံုးျဖတ္၍ ရွမ္းစာ သင္ၾကားႏိုင္မည့္ ေက်ာင္းအေရအတြက္၊ ေက်ာင္းသား ဦးေရႏွင့္ ဆရာ အေရအတြက္ တို႔ကို တင္ျပရန္ ပညာေရးဌာနအား ညႊန္ၾကားခဲ့သည္။ ရွမ္းဦးစီး အဖြဲ႔က ရွမ္းစာ သင္ၾကားေရး အတြက္ စီစဥ္ေနစဥ္ ၁၉၇၄ တြင္ ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္ လမ္းစဥ္ပါတီ အာဏာရရွိ လာၿပီး၊ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔အား ရွမ္းျပည္နယ္ ျပည္သူ႔ေကာင္စီျဖင့္ အစားထိုးဖြဲ႔စည္းခဲ့သည္။ အဆိုပါေကာင္စီအဖြဲ႔ ကလည္း ရွမ္းစာကိစၥႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ၁၉၇၆ တြင္ ေကာ္မတီတခုကို ဖြဲ႔စီး၍ ရွမ္းစာမူသစ္မ်ားမွ အမ်ားလက္ခံႏိုင္ေသာ မူတခု ေရြးရန္၊ ရွမ္းစာေရးထံုးကို တိတိက်က်သတ္မွတ္ရန္၊ ၁၉၇၇၊ ေဖေဖာ္ဝါရီလကို ေနာက္ဆံုးထား၍ ရွမ္းစာမူသစ္ တခုကို ၿပီးစီးေအာင္ ျပဳစုရန္ႏွင့္ ျပည္သူ႔ေကာင္စီ သို႔တင္ျပရန္ ေဆာင္ရြက္ေစသည္။ ေကာ္မတီမွ တင္ျပေသာ ရွမ္းစာမူအား ရွမ္းျပည္နယ္ ျပည္သူ႔ေကာင္စီက ဧၿပီ ၁၉၇၇ ခုႏွစ္တြင္ ေက်ာင္းမ်ား၌ သင္ၾကားရန္ အတည္ျပဳသည္။ ျပည္သူ႔ေကာင္စီသည္ ရွမ္းစာ ေကာ္မရွင္ကိုလည္း ၁၉၈၀ ခုႏွစ္၊ ေဖေဖာ္ဝါရီလတြင္ ဖြဲ႔စည္းခဲ့သည္။ ယင္းေကာ္မရွင္က ရွမ္းျပည္ ျပည္သူ႔ေကာင္စီ လက္ခံအတည္ျပဳထားေသာ ရွမ္းစာကို လူထုအတြင္းျဖန္႔ရန္၊ ၁၉၈၀-၈၁ စာသင္ႏွစ္အတြက္ ရွမ္းစာသင္႐ိုး စာအုပ္မ်ား ပံုႏွိပ္ရန္၊ လက္ကမ္းစာေစာင္မ်ား၊ ဂ်ာနယ္မ်ားကို ပံုႏွိပ္ထုတ္ေဝရန္တို႔ကို တာဝန္ယူေဆာင္ရြက္သည္။ ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ရွမ္းစာသင္ၾကားႏိုင္ရန္ ေက်ာင္းသံုးစာအုပ္ ပံုႏွိပ္ထုတ္ေဝေရးသည္ ပဓာန က်ေသာကိစၥ ျဖစ္လာသည္။ ရွမ္းျပည္နယ္ ျပည္သူ႔ေကာင္စီက အတည္ျပဳလိုက္ေသာ ရွမ္းစာျဖင့္ ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ျပ႒ာန္းရန္ ၁၉၈၅ ခုႏွစ္၊ ဇူလိုင္ ၁၈ တြင္ အမိန္႔ စာထုတ္ျပန္သည္။ သို႔ေသာ္ ထိုအတည္ျပဳလိုက္ေသာ စာျဖင့္ သင္ၾကားရန္ ရွမ္းစာဆရာမ်ားအား သင္တန္းပို႔ခ်ရန္ လိုအပ္သျဖင့္ ပညာေရး ဌာနက ၁၉၈၅ ခုႏွစ္တြင္ ရွမ္းစာဆရာမ်ားအတြက္ အခ်ိန္တို မြမ္းမံသင္တန္းကို၊ လား႐ိႈး၊ ေတာင္ႀကီး၊ က်ိဳင္းတံုၿမိဳ႕မ်ား၌ ဖြင့္လွစ္ခဲ့ၿပီး ရွမ္းစာသင္ဆရာ ေတာင္ႀကီး၌ ၄၄ ဦး၊ က်ိဳင္းတံု ၂၂ ဦး၊ လား႐ိႈး ၅၀ ဦး စုစုေပါင္း ၁၁၆ ဦး တို႔ တက္ေရာက္ခဲ့ၾကသည္။ ဤသို႔ျဖင့္ ၁၉၅၀ မွ စတင္ခဲ့ေသာ ရွမ္းျပည္နယ္ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ရွမ္းစာသင္ၾကားေရး စီမံကိန္းမွာ ၁၉၈၅ ခုႏွစ္ အထိ အေကာင္အထည္ မေပၚႏိုင္ခဲ့ေပ။ ရွမ္းစာကို အဓိကထား သင္ၾကားေသာ ရွမ္းျပည္နယ္၏ ပညာေရးစနစ္သည္ ေရွးယခင္ကပင္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္း ပညာေရး ျဖစ္ပါသည္။ ဤစနစ္သည္ အဂၤလိပ္တို႔ ရွမ္းျပည္နယ္ကို သိမ္းပိုက္ၿပီးေသာ ၁၈၈၆ မွ ၁၉၂၂ ခုႏွစ္ အထိ တည္ရွိခဲ့ၿပီး၊ ၁၉၂၂ ခုႏွစ္တြင္ ပေဒသရာဇ္ ရွမ္းျပည္နယ္ေကာင္စီကို ဖြဲ႔စည္းေသာ အခါမွသာလွ်င္ ရွမ္းျပည္နယ္၌ အစိုးရ ေက်ာင္းမ်ားကို ဖြင့္လွစ္ခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေက်ာင္းမ်ား၌ ရွမ္းစာ သင္ၾကားေရးကိစၥမွာ ပေဒသရာဇ္ ရွမ္းျပည္နယ္ေကာင္စီ၏ တာဝန္ ျဖစ္လာပါသည္။ သို႔ေသာ္ ပေဒသရာဇ္ေကာင္စီ၌ ပါဝင္ေသာ ရွမ္းေစာ္ဘြား အမ်ားစုက ရွမ္းစာသည္ ဗ်ည္းအကၡရာ မျပည့္စံု၍ တိက်ျခင္း မရွိ၊ ဖတ္မႈ နားလည္ရန္ ခက္သည္ဟု ဆိုၿပီး ၁၉၄၀ ခုႏွစ္တြင္ ရွမ္းစာမူသစ္ကို တီထြင္ျပန္သည္။ ဤစာကို လြတ္လပ္ေရးရၿပီး ၁၉၅၃ ခုႏွစ္မွသာလွ်င္ ရွမ္းျပည္နယ္ အစိုးရက ေက်ာင္းမ်ားတြင္ သင္ၾကားရန္ ဆံုးျဖတ္ခဲ့ သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေက်ာင္းမ်ား၌ ရွမ္းစာသင္ၾကားေရး ကိစၥသည္ ပထမဦးစြာ ပေဒသရာဇ္ ရွမ္းေကာင္စီ၏ တာဝန္ ျဖစ္ခဲ့ပါသည္။ လြတ္လပ္ေရး ရၿပီးေနာက္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အာဏာ ရရွိလာေသာ ရွမ္းျပည္နယ္အစိုးရ (၁၉၄၈-၁၉၆၂) သည္ ဒုတိယ တာဝန္ရွိလာပါသည္။ ၎အစိုးရက ရွမ္းစာသင္ၾကားေရးကို ဆံုးျဖတ္၍ အမိန္႔ထုတ္ျပန္ခဲ့ ေသာ္လည္း ၁၉၆၀ ခုႏွစ္ အထိ ေက်ာင္းသံုး စာအုပ္ႏွင့္ ရွမ္းစာသင္ဆရာမ်ား ျပည္စံုစြာရရွိေရး မေဆာင္ရြက္ႏိုင္ခဲ့ေပ။ ေတာ္လွန္ေရး ေကာင္စီအစိုးရ တက္လာၿပီးေနာက္ ရွမ္းဦးစီးအဖြဲ႔က ရွမ္းစာမူေဟာင္းကို ေက်ာင္းမ်ား၌ ျပ႒ာန္းရန္ ေဆာင္ရြက္သည္ကိုလည္း တကၠသိုလ္မ်ား ရွမ္းစာေပ ယဥ္ေက်းမႈအသင္း ကိုယ္စားလွယ္မ်ားက ကန္႔ကြက္ခဲ့သျဖင့္ ရွမ္းစာ မူေဟာင္းႏွင့္ မူသစ္ အျငင္းပြားမႈ ျပႆနာမွာ မေျဖရွင္းႏိုင္ခဲ့ေပ။ ရွမ္းစာ မူသစ္ (က်ားေခါင္းစာ) ကို လက္မခံ ႏိုင္ေသာ ရွမ္းဦးစီးသည္ ရွမ္းစာ မူသစ္တခုကို ထပ္မံျပဳစု၏။ ၎ကို ရွမ္းဦးစီးစာ ဟုေခၚသည္။ တကၠသိုလ္မ်ားမွ ရွမ္းေက်ာင္းသား ကိုယ္စားလွယ္မ်ား ကလည္း မူသစ္မ်ားကို ထပ္မံ၍ ျပဳစုၾကၿပီး ရွမ္းစာသီေပါမူ၊ ေဒသတကာသံုး ရွမ္းစာ ဟူ၍ ထြက္ေပၚလာ၏။ ရွမ္းစာ မူေဟာင္းႏွင့္ မူသစ္မ်ားကို ႏိႈင္းယွဥ္ပါက ရွမ္းဦးစီးစာႏွင့္ ေဒသတကာသံုး ရွမ္းစာမွလြဲ၍ ရွမ္းစာမူေဟာင္း၊ ရွမ္းစာမူသစ္ (က်ားေခါင္းစာ) ႏွင့္ သီေပါရွမ္းစာ မူသစ္တို႔မွာ ျခားနားမႈ အနည္းငယ္သာ ရွိ၍ ရွမ္းစာ မူသစ္တြင္ ဗ်ည္းသရႏွင့္ အသံသေကၤတ တို႔ကိုပို အသံုးျပဳလာသည္ကို ေတြ႔ရပါသည္။ ေရးထံုးမွာ ျခားနားမႈ မရွိပါ။ ရွမ္းစာ မူေဟာင္းႏွင့္ မူသစ္ အျငင္းပြားမႈတြင္ ရွမ္းဦးစီးက ရွမ္းစာ မူသစ္သည္ ပေဒသရာဇ္ လက္ထက္က ျပဳစုခဲ့ေသာ ရွမ္းစာ ျဖစ္သည့္အတြက္ ႏိုင္ငံေရးအရ လက္မခံႏိုင္ျခင္း ျဖစ္သည္။ ဦးစီးအဖြဲ႔ဝင္မ်ား ကိုယ္တိုင္ ရွမ္းပေဒသရာဇ္ကို ဆန္႔က်င္ခဲ့ေသာ ႏိုင္ငံေရး ပါတီမ်ားမွ ျဖစ္ေနျခင္း၊ အာဏာသိမ္းခဲ့သည့္ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီသည္ ပေဒသရာဇ္ႏွင့္ အရင္းရွင္စနစ္ကို ဆန္႔က်င္ကာ ဆိုရွယ္လစ္လမ္းစဥ္သို႔ ဦးတည္သည့္ အစိုးရျဖစ္ျခင္း တို႔ေၾကာင့္ ပေဒသရာဇ္တို႔၏ ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားကို လက္မခံႏိုင္ျခင္း ျဖစ္သည္။ ရွမ္းစာ မူေဟာင္းကို လက္မခံႏိုင္ေသာ ေခတ္ပညာတတ္ ရွမ္းမ်ားက ရွမ္းစာ မူေဟာင္းသည္ အကၡရာအသံ သေကၤတမ်ား မျပည့္စံု၊ ထို႔ေၾကာင့္ စာလံုးတလံုးတြင္ အသံထြက္ အမ်ိဳးမ်ိဳးထြက္ႏိုင္ သကဲ့သို႔ အဓိပၸာယ္လည္း အမ်ိဳးမ်ိဳး ေကာက္ယူႏိုင္သည္။ ထိုသို႔ တိက်မႈ မရွိ၊ သိပၸံနည္း မက်ေသာ ရွမ္းစာကို ေက်ာင္းမ်ားတြင္ သင္ၾကားရန္ လက္မခံႏိုင္ဟု ဆို၍ အျပင္းအထန္ကန္႔ကြက္ၾကပါသည္။ ရွမ္းစာမူသစ္ကို ေက်ာင္းမ်ားတြင္ သင္ခြင့္ မရေသာ္လည္း ေႏြရာသီ ေက်ာင္းပိတ္ရက္မ်ား၌ တကၠသိုလ္မ်ားမွ ရွမ္း ေက်ာင္းသားမ်ား ဦးစီးၿပီး ႏွစ္စဥ္ ရွမ္းျပည္ ေက်းလက္ေဒသမ်ား၌ “မ” ၅ လံုး သင္တန္းမ်ား ဖြင့္၍ ရွမ္းစာကို မူသစ္ျဖင့္ တႏွစ္လွ်င္ တလတာမွ် သင္ၾကားေပးၾကပါသည္။ ႏွစ္စဥ္ ဤသို႔ သင္တန္းမ်ား ဖြင့္လွစ္ခဲ့ရာ ရွမ္းလူငယ္အမ်ားစု ရွမ္းစာကို တတ္ေျမာက္လာၾက ပါသည္။ တခ်ိန္တည္းမွာပင္ ရွမ္းပံုႏွိပ္တိုက္ မ်ားေပၚေပါက္လာကာ ဝတၳဳ၊ ေဆာင္းပါးမ်ား၊ သီခ်င္းစာအုပ္မ်ား၊ စာေစာင္မ်ား ထြက္ရွိလာပါသည္။ ဤသို႔တိုးတက္ျဖစ္ေပၚလာမႈသည္ ေရွး ရွမ္းစာ ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့ကို တျဖည္းျဖည္း ေမွးမွိန္ ေစခဲ့ပါသည္။ (ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္) (စိုင္းခမ္းမိုင္းသည္ ရန္ကုန္ အေျခစိုက္ သမိုင္းဆရာတဦး ျဖစ္သည္။ ၁၉၇၁ ခုႏွစ္တြင္ မႏၲေလးတကၠသိုလ္မွ သမိုင္းအထူးျပဳျဖင့္ မဟာ၀ိဇၨာဘြဲ႔ ရရွိခဲ့ၿပီးေနာက္ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္အထိ မႏၲေလး တကၠသိုလ္၊ ရန္ကုန္ တကၠသို္လ္၊ မိတၳီလာ ေကာလိပ္တို႔တြင္ နည္းျပအျဖစ္ လည္းေကာင္း၊ လက္ေထာက္ ကထိက အျဖစ္လည္းေကာင္း တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခဲ့ၿပီး ၁၉၈၉ ခုႏွစ္တြင္ ဆႏၵအရ အလုပ္မွ ႏုတ္ထြက္ခဲ့သည္။ ႏိုင္ငံျခား တကၠသိုလ္ တခ်ိဳ႕တြင္လည္း သုေတသီ ပညာရွင္အျဖစ္ လုပ္ကိုင္ခဲ့သည္။) Irrwaddy
ရဲေဘာ္ရဲဘက္
ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၈၈၉ ခုႏွစ္၊ အင္း၀ေခတ္ပတ္၀န္းက်င္တြင္ ရွင္အဂၢသမာဓိက “ ရဲေဘာ္ ” ေ၀ါဟာရကုိဖြင့္ဆုိၿပီး ေနာက္ ႏွစ္ႏွစ္အၾကာမွာ ရွင္မဟာရဌသာရ၏ သံ၀ရပ်ိဳ႕ စာပုိဒ္ ၁၇၃ မွာ ေအာက္ပါ အတုိင္းေတြ႕ရေပသည္။ “ ေဆြစစ္မ်ိဳးစစ္၊ ေက်းႏွစ္ကၽြန္ရင္း၊ ရဲေဘာ္ခ်င္းႏွင့္ ရဲတင္းလက္နက္၊ ရဲဘက္မွဴးမတ္၊ ရဲညီၫြတ္လ်က္၊ မခၽြတ္သစၥာ၊ ပညာလံု႔လ၊ စြန္႔ထေပးကမ္း၊ ျပည္လံုးမြမ္း၍၊ တတ္စြမ္းႏုိင္ေရး၊ ရွင့္ညီေထြး ကား၊ ေရွးေထာက္ေနာက္ငဲ့၊ ကုိယ္ၾကပ္ဖြဲ႕ေသာ္၊ ကုိးဆယ့္ကုိးထပ္၊ နားပန္းထပ္မႈ၊ ခ်ည္းကပ္ၿမိဳ႕ပါး၊ ေနာင္ ေတာ္မ်ား၏၊ စြမ္းအားႀကီးထူ၊ ရဲမက္ဟူသား၊ ရန္သူမွန္တုိင္း၊ လိႈင္း၍လႈပ္ၿဖိဳ၊ စိတ္မၿပိဳသည္၊ ျမင္းမုိရ္ေတာင္ ႏွယ္ခုိင္သတည္း ” ရွင္မဟာရဌသာရသည္ အင္း၀ေခတ္၏ ေရွ႕ေဆာင္ပုဂၢိဳလ္စာဆုိအရွင္ျဖစ္ေပသည္။ စာဆုိ၏ကုိးခန္းပ်ိဳ႕ဘူရိဒတ္လကၤာႀကီး၊ ဘူရိဒတ္ဇာတ္ေပါင္းပ်ိဳ႕၊ ဂမၻီသာရပ်ိဳ႕မ်ားမွာ ထင္ရွားၿပီး အားထား မွီခုိရာျဖစ္ေပသည္။ အထက္ေဖာ္ျပပါ သံ၀ရပ်ိဳ႕လာ ရဲေဘာ္ခ်င္း၊ ရဲတင္းလက္နက္၊ ရဲဘက္မွဴးမတ္၊ ရဲညီၫြတ္၊ ရဲမက္စသည္ျဖင့္ စစ္ေ၀ါဟာရမ်ားစြာကုိ ဖြင့္ဆုိထားေပသည္။ သံ၀ရပ်ိဳ႕ကုိ ျပည္ဘုရင္ေထြးက ေတာင္းပန္သျဖင့္ ျပည္ၿမိဳ႕မွာ ရွင္မဟာရဌသာရက ေနာက္ဆံုးလက္ရာမြန္အျဖစ္ ဖြဲ႕ဆုိခဲ့သည္။ မုိးၫွင္းစလံုသည္ အင္း၀ကုိတုိက္ခုိက္ေအာင္ျမင္၍ စာဆုိရွင္အဂၢသမာဓိကုိပါ ေျမဒူးၿမိဳ႕သုိ႔ပင့္ေဆာင္သြားခဲ့ သည္။ ယင္းၿမိဳ႕မွာ သီတင္းသံုးစဥ္ ယြန္းဆရာေတာ္၏တုိက္တြန္းခ်က္အရ သု၀ဏၰသာမသူေဌးခန္း၊ ျမားပစ္ခန္း၊ သစၥာခန္းပ်ိဳ႕ႀကီးမ်ားကုိ ေရးသားဖြဲ႕ဆုိခဲ့ေပသည္။ ယင္းပ်ိဳ႕မ်ားမွ “ ရဲေဘာ္ ” ေ၀ါဟာရကုိ အက်ယ္တ၀င့္ဖြင့္ဆုိခဲ့ျခင္းျဖစ္ေပသည္။
“ ရဲေဘာ္ခ်င္းႏွင့္၊ ရဲတင္းလက္နက္၊ ရဲဘက္မွဴးမတ္၊ ရဲညီၫြတ္လ်က္ ” ဟူ၍ ႏုိင္ငံေတာ္အေရးႀကံဳ လာေသာအခါ စစ္သည္ရဲမက္ဗုိလ္ပါ ျပည္သူအေပါင္းတုိ႔က ရဲေဘာ္ရဲဘက္ပီသစြာ ညီၫြတ္စြာ ခုခံတြန္းလွန္အသင့္ရွိပံုကုိ ဖြဲ႕ဆုိေဖာ္ျပထားေပသည္။
ရွင္မဟာရဌသာရ၏ ရဲေဘာ္ရဲဘက္ဟူေသာ ေ၀ါဟာရသည္ အရွင္အဂၢသမာဓိ၏ ရဲေဘာ္ေ၀ါဟာရ ႏွင့္ အဓိပၸာယ္သင့္ေလ်ာ္ညီၫြတ္ေနေပသည္။
“ ေဆြရင္းမ်ိဳးခ်ာမ်ား၊ မွဴးမတ္မ်ား၊ အမႈထမ္းမ်ားအားလံုးသည္ စည္းလံုးညီၫြတ္ၾကသည္။ ရန္သူ ႏွင့္ေတြ႕ပါက ရဲရင့္ၾကသည္။ ရဲေဘာ္ရဲဘက္ပီသစြာ တုိက္ပြဲ၀င္သူမ်ား ” ဟူ၍ အဓိပၸာယ္ရွိေၾကာင္းေတြ႕ရသည္။
“ ရဲေဘာ္ ” ဟူေသာေ၀ါဟာရ ေခတ္စားထင္ရွားလာျခင္း
ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၈၈၉ ခုွႏွစ္၊ အင္း၀ေခတ္ပတ္၀န္းက်င္တြင္ ရွင္အဂၢသမာဓိက သု၀ဏၰသာမသူေဌး ခန္း၊ ျမားမွန္ခန္း၊ သစၥာဆုိခန္း၊ ပ်ိဳ႕လကၤာႀကီးမ်ား ေရးသားခဲ့ရာ သူေဌးခန္း စာပုိဒ္ ၆၅ မွာ “ မိဘစစ္ကုိ၊ ဆုတ္ႏွစ္ဖဲဖဲ၊ ရဲေဘာ္မေသြ၊ ရဲေလေသာအား ” ျမားပစ္ခန္း စာပုိဒ္ ၆၄ မွာ “ ရဲမည္အခါ၊ ရဲခါေရာက္ေသာ္၊ ရဲေဘာ္မညီ ” ဟု ေဖာ္ျပသံုးႏႈန္းထားေပသည္။
ယင္းေခတ္ပတ္၀န္းက်င္မွစတင္ကာ “ ရဲေဘာ္ ” ေ၀ါဟာရေခတ္စားထင္ရွားလာသည္ဟု ဆုိစမွတ္ ျပဳႏုိင္ေပသည္။ ရွင္အဂၢသမာဓိသည္ မိမိ ဖခင္သူရဲေကာင္း ဘယေက်ာ္သူကုိ ဂုဏ္ျပဳလုိ၍ “ ရဲေဘာ္ ” ေ၀ါ ဟာရကုိ ဖြဲ႕ဆုိခဲ့ေၾကာင္း သိေကာင္းစရာ ေလ့လာႏုိင္ေပသည္။
ပုဂံေခတ္မွပင္ စတင္ထြန္းကားခဲ့ေသာ ဗုဒၶဘာသာကုိ ျမန္မာတုိ႔ ၾကည္ညိဳသဒၶါပြားခဲ့ၾကရာမွ ျမန္မာ သကၠရာဇ္ ၈၈၈ ခုႏွစ္၊ အင္း၀ေခတ္ကာလတြင္ သုိဟန္ဘြား၏ ရမ္းကားမႈေၾကာင့္ အမ်ိဳးဘာသာသာသနာ ေပ်ာက္ကြယ္လုနီးပါး ထိေတြ႕ခံစားခဲ့ၾကရသည္။ ထုိေခတ္ကာလေတာင္းဆုိမႈျဖင့္ စာဆုိရွင္အဂၢသမာဓိသည္ ဘုရားေလာင္းသု၀ဏၰသာမ ဇာတ္ေတာ္ႀကီးအားအေျခခံထား၍ သူေဌးခန္း၊ ျမားမွန္ခန္း၊ သစၥာဆုိခန္းတုိ႔ကုိ ဖြဲ႕ဆုိတင္ျပခဲ့ေပသည္။ ဖခင္စစ္သူရဲေကာင္း၏ ၾသ၀ါဒစကားမ်ားကုိ မွတ္ သားေလ့လာရာမွ စစ္ေ၀ါဟာရ၊ စစ္သေဘာတရား၊ စစ္ဗဟုသုတမ်ားရရွိကာ “ ရဲေဘာ္ ” ေ၀ါဟာရကုိ ဖြင့္ဆုိရွင္းျပခဲ့ေပသည္။
ထုိ႔အတူ ရွင္မဟာရဌသာရသည္ အင္း၀မွျပည္သုိ႔ ပင့္ေဆာင္ျခင္းခံရၿပီး ျပည္ၿမိဳ႕မွာ သီတင္းသံုးစဥ္ ျပည္ဘုရင္ေထြးက ေက်းဇူးျပဳသည့္အေနျဖင့္ သံ၀ရပ်ိဳ႕ကုိ ဖြဲ႕ဆုိခဲ့သည္။ စာဆုိသည္ စစ္သူရဲေကာင္းတုိ႔ကုိ ခ်ီးက်ဴးဂုဏ္ျပဳလုိ၍ ဂမၻီသာရပ်ိဳ႕ စာပုိဒ္ ၄၂ မွာ လက္၀ဲေနာ္ရထာက ယင္းသုိ႔ပုဂံေခတ္ အေနာ္ရထာလက္ ထက္မွ သူရဲေကာင္းျမင္းသည္ေတာ္ ေလးဦးရွိခဲ့သည္ကုိ နမူနာယူ၍ ေနာင္အစဥ္အဆက္ ျမင္းရည္တက္ “ ရဲေဘာ္သင္း ” မ်ားဖြဲ႕ခဲ့သည္ဟု အဆုိျပဳထားေပသည္။
ထူးျခားေသာ အင္း၀ေခတ္ပတ္၀န္းက်င္
ထူးျခားသည္မွာ စာဆုိ၏ ေခတ္ပတ္၀န္းက်င္ျဖစ္သည္။ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၈၈၆ ခုႏွစ္တြင္ မုိးၫွင္းစလံုသည္ စစ္ကုိင္းသုိ႔ခ်ီလာသည္။ စစ္ကုိင္းမွသည္ ေနာက္ဘက္တစ္လႊား ၿမိဳ႕ရြာမ်ားကုိ တုိက္ခုိက္ သိမ္းယူၿပီးလွ်င္ သရက္တုိင္ေအာင္ခ်ီသည္။ မုိးၫွင္းစလံုႏွင့္ ျပည္ဘုရင္သတုိးမင္းေစာတုိ႔၏ခ်စ္ၾကည္နားလည္မႈယူၿပီး ျပည္ဘုရင္သတုိးမင္းေစာက ေရေၾကာင္း၊ မုိးၫွင္းစလံုက ၾကည္းေၾကာင္း၊ စစ္ေၾကာင္းႏွစ္ေၾကာင္းၫွပ္၍ အင္း၀သုိ႔ ခ်ီတက္လု္ပ္ႀကံသည္။
မုိးၫွင္းစလံု၏သား သုိဟန္ဘြားႏွင့္ ဘယေက်ာ္သူ ရင္ဆုိင္တုိက္ပြဲတြင္ ဘယေက်ာ္သူေသနတ္သင့္၍ ဆင္ဦးစီးကင္းတြင္ပင္ က်ဆံုးခဲ့ရရွာေပသည္။ ဘယေက်ာ္သူကား စာဆုိရွင္ အဂၢသမာဓိ၏ ေက်းဇူးရွင္ဖခင္ပင္တည္း။ နတ္ေမာက္ၿမိဳ႕စားျဖစ္ၿပီး ပုဂံအဆက္အႏြယ္ျဖစ္ေပသည္။ ဘုိးေဘးတုိ႔မွာလည္း မွဴးမတ္တုိ႔၏ အေဆာင္အေယာင္၊ အစီးအနင္းတုိ႔ျဖင့္ စံစားေက်ာ္ၾကားခဲ့ေသာ မွဴးေကာင္း မတ္ေကာင္းမ်ားျဖစ္ေပသည္။ နတ္ေမာက္ၿမိဳ႕စားႀကီးသည္ ေတာင္တြင္းႀကီးတုိက္ပြဲတြင္ လက္ရံုးရည္အစြမ္းျပခဲ့သျဖင့္ ဘယေက်ာ္သူဘြဲ႕ကုိ ခ်ီးျမွင့္ျခင္းခံခဲ့ရေပသည္။
သားေကာင္းျဖစ္လုိသူ ူရွင္အဂၢသမာဓိ
ရွင္အဂၢသမာဓိသည္ ဖခင္ျဖစ္သူကုိ လြန္စြာၾကည္ညိဳေလးစားသူျဖစ္ေပသည္။ ဖခင္က လက္ရံုးရည္တုိက္ပြဲေကာင္းမ်ားအေၾကာင္း ေျပာျပမႈကုိ ငယ္စဥ္ကပင္ စိတ္ရႊင္လန္းအားရစြာ နားေထာင္ ၾကားေယာင္ခဲ့ရေပသည္။ ခမည္းေတာ္၏ သူရသတၱိအစြမ္းကုိ အံ့မခန္းျဖစ္ခဲ့ရသလုိ သားစာဆုိရွင္၏ ကဗ်ာ လကၤာမ်ားကုိလည္း ဖခင္ျဖစ္သူက သေဘာက်ႏွစ္ၿခိဳက္ခဲ့ေပသည္။ စာဆုိမွာ သူရဲေကာင္းဖခင္၏ တုိက္ပြဲ မ်ားအေၾကာင္း စစ္ေ၀ါဟာရအသံုးအႏႈန္းတုိ႔ကုိပါ အကၽြမ္း၀င္နားရည္၀ခဲ့ဟန္တူေပသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ စာဆုိရွင္၏ ပ်ိဳ႕ကဗ်ာမ်ားတြင္ ေခတ္ပတ္၀န္းက်င္ စစ္ဓေလ့မ်ား ရုိက္ခတ္လႈပ္ရွား စိမ့္၀င္လ်က္ရွိေပသည္။
ထုိသုိ႔ၾကည္ညိဳေလးစားရေသာ ခမည္းေတာ္မင္းသူရဲေကာင္းႀကီး က်ဆံုးခဲ့ရသည့္အျပင္ စာဆိုရွင္ ကုိယ္တုိင္မွာလည္း ေျမဒူးၿမိဳ႕သုိ႔ အပုိ႔ခံပင့္ေဆာင္ျခင္းခံခဲ့ရရွာေပသည္။ ေျမဒူးၿမိဳ႕မွာ သီတင္းသံုးေနရစဥ္ စြယ္စံုပညာရွင္ ယြန္းဆရာေတာ္သူျမတ္ႏွင့္ ဖူးေတြ႕ခြင့္ႀကံဳခဲ့ရေပသည္။
ယြန္းဆရာေတာ္ကလည္း ရွင္အဂၢသမာဓိ၏ ကဗ်ာဥာဏ္ရည္ကုိ တန္ဖုိးထားေလးစား၍ သု၀ဏၰသာမဇာတ္ေတာ္ကုိ လကၤာဖြဲ႕ဆုိရန္ တုိက္တြန္းခဲ့ေပသည္။ ရွင္အဂၢသမာဓိသည္ တပည့္တပန္းမ်ားကုိ စာသင္ၾကားပုိ႔ခ်ရင္း အားလပ္သည့္အခ်ိန္မွာ သု၀ဏၰသာမဇာတ္ကုိ သံုးခန္းခြဲ၍ “ သူေဌးခန္း၊ ျမားမွန္ခန္း၊ သစၥာခန္း ” ဟူ၍ သမုိင္း၀င္လကၤာတင္ ဖြဲ႕ဆုိခဲ့ေပသည္။
ဤသုိ႔ျဖင့္ စာဆုိသည္ သူရဲေကာင္းဖခင္ကုိ ၾကည္ညိဳရင္းရွိသည္ႏွင့္အညီ လကၤာဖြဲ႕သီရာတြင္ ဖခင္ ၏ စစ္သူရဲေကာင္းဘ၀ႏွင့္ယွဥ္လ်က္ စစ္သည္ရဲမက္တုိ႔၏ဘ၀အေၾကာင္းကုိ တေစ့တေစာင္းထည့္သြင္း ေရးသားခဲ့ဟန္တူေပသည္။ မိမိသည္ဖခင္၏စကားကုိ ၾကည္ညိဳေလးစားလုိက္နာသလုိဖခင္ကုိတန္ဖုိးထား၍ သားေကာင္းဖခင္စာဆုိရွင္ျဖစ္လုိဟန္တူသည္။
မိမိေခတ္ပတ္၀န္းက်င္မွာမူ မုိးၫွင္းစလံု၏သား သုိဟန္ဘြားသည္ ရုိင္းပ်ဆုိးရြားလြန္းေပသည္။ အမ်ိဳးဘာသာသာသနာပေပ်ာက္သည္အထိ ဘုရား၊ ေက်ာင္း၊ ကန္မ်ားကုိ တူးၿဖိဳဖ်က္ဆီးပစ္ခဲ့သည္။ သာသနာရဟန္းေတာ္မ်ားကုိ ေစာ္ကားခဲ့သည္။ ရာဇ၀င္ရုိင္းေအာင္ ဖခင္၏စကားကုိဖယ္ရွားကာ ျမန္မာ ႏုိင္ငံေတာ္ႀကီးပ်က္စီးၿပိဳကြဲလုနီးပါး ဖ်က္ဆီးေစခဲ့သည္။
မိမိ၏ဖခင္သူရဲေကာင္းကုိ ေက်းဇူးဆပ္ဂုဏ္ျပဳရာေရာက္သလုိ ဖခင္ကုိျပစ္မွားသူ သုိဟန္ဘြားကုိ လည္း သတိတရားသံေ၀ဂရေစရန္ရည္သန္၍ သု၀ဏၰသာမဇာတ္ေတာ္ႀကီးကုိပင္ တမင္ေရြးခ်ယ္ဖြဲ႕ဆုိခဲ့ဟန္ တူေပသည္။
ရဲေဘာ္၏ ေ၀ါဟာရအစ
ဤတြင္ မိခင္ဖခင္တုိ႔အား လုပ္ေကၽြးျပဳစုခဲ့သည့္ သု၀ဏၰသာမဇာတ္ေတာ္ႀကီးကုိ သု၀ဏၰသွ်ံသူေဌး ခန္းတြင္ ျမတ္စြာဘုရားသခင္လက္ထက္ေတာ္၌မိဘကုိရုိေသလုပ္ေကၽြးေသာသူေဌးသားရဟန္းအေၾကာင္းကုိ အက်ယ္တ၀င့္ဖြဲ႕ဆုိထားေပသည္။
ဇာတ္ေၾကာင္းမွာ မိဘကုိစြန္႔ပစ္၍ ရဟန္းျပဳခဲ့ေသာ သူေဌးသားသည္ မိဘမ်ား ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသြား ေသာအခါ သတိသံေ၀ဂရၿပီး ရဟန္းဘ၀ႏွင့္ပင္ ဆြမ္းခံလုပ္ေကၽြးျပဳစုေသာ အျဖစ္အပ်က္ကုိ အေျခခံဖြဲ႕ဆုိ ထားသည္။ ဤတြင္ စာဆုိရွင္က စစ္သည္ရဲမက္ဘ၀ကုိ အားက်ၾကည္ညိဳသူပီပီ မိဘတည္းဟူေသာ စစ္ပြဲ ႀကီးတစ္ပြဲကုိ ၀င္ေရာက္ဆင္ႏႊဲသည့္ပံုစံျဖင့္ အက်ယ္တ၀င့္ဖြင့္ဆုိလုိေပသည္။
ဤတြင္ ရဲေဘာ္ေ၀ါဟာရကုိ စတင္ေတြ႕ျမင္ရေပသည္။ ပစၥည္းဥစၥာကုန္ခန္းေနေသာ မိဘစစ္ပြဲႀကီး ကုိ သူေဌးသားရဟန္းျဖစ္သူ ရဲေဘာ္က ရဲရဲရင့္ရင့္တုိက္ပြဲ၀င္လုပ္ေကၽြးျပဳစုေသာ သေဘာအဓိပၸာယ္ေရာက္ ေအာင္ စြမ္းေဆာင္ေရးဖြဲ႕ထားေပသည္။ ဖခင္သူရဲေကာင္းႀကီး ဘယေက်ာ္သူကုိ ေလးစားအမွတ္ရဂုဏ္ျပဳ သည့္အေနျဖင့္ စစ္ပြဲတစ္ပြဲဆင္ႏႊဲသည့္ပံုစံျဖင့္ အျပည့္အ၀ေရးျုပထားေပသည္။ သု၀ဏၰသွ်ံ၊ သူေဌးခန္း၊ စာပုိိိိိိိိိဒ္ ၆၅ မွာ ေအာက္ပါအတုိင္းေဖာ္ျပထားေပသည္-
“ သဃၤရာဇာ၊ သည္သာတစ္ဆူ၊ ဘုရားဟူသား၊ ေမာက္လွဦးေခါင္း၊ ေဆာင္းလတ္ထံုေသာ္၊ သဃၤာေတာ္တုိ႔၊ ရွင္ေက်ာ္မိန္ညိဳ၊ ၀တ္သားကုိယ္ျဖင့္၊ မူလုိေယာက်္ား၊ တရားလည္ေတြး၊ စြတ္စြတ္ေစြးမွ်၊ ခြင့္ေရးသီလွ၊ ၀ီရိယတု၊ နားဂစြယ္စံု၊ စီးေလထံုေသာ္၊ ခ်မ္းလံုျဗဟၼစုိရ္ရ၊ ဓမၼလည္းေကာင္း၊ လႊားကာေကာင္းျဖင့္၊ ရဲေၾကာင္းဖြင့္လွစ္၊ ခုနစ္ေဗာဇၥ်င္၊ လွည္းေပါင္းတင္လ်က္၊ ၿမဲပင္မကြာ၊ ကရုဏာထား၊ စိမ္း၀ါညဳိညဳိ၊ ေဒါင္းမုိးလူလူ၊ ရန္သူေၾကာက္ရြံ႕၊ ဂရုဓံငါးပါး၊ အသြားသံုးဖက္၊ ေရႊသန္လ်က္ကုိ၊ ဧကဂၢတာ၊ ေသခ်ာအပ္ဘိ၊ ကတိေဖြးေဖြး၊ စစ္ေလးျဖဴးျဖဴ၊ ေသာက္ရွဴးၾကည္ဟန္၊ ရဲတံခြန္ႏွင့္၊ ရဲမြန္လွံေထာင္၊ အရဲေခါင္သား၊ ေဆြေအာင္ရွင္နည္း၊ တစ္စည္းတည္းလွ်င္၊ ပစၥည္းကုန္လစ္၊ မိဘစစ္ကုိ ၊ ဆုတ္ႏွစ္ဖဲဖဲ၊ ရဲေဘာ္မေသြ၊ ရဲေလေသာအား၊ ေသထံုျငားလည္း၊ ေလးပါးအပၸါယ္၊ မၿငိတြယ္လွ်င္၊ ေျခာက္သြယ္နတ္ျပည္၊ တက္လိမ့္မည္တည္း၊ ျမရည္မင္းေခ်၊ ျပဳပေစဟု၊ ဆုိေတြေမာက္မာ၊ ေနာင္သညာႏွင့္၊ သဒၵါသီလ၊ ရဲမုန္က်၍၊ ညာဏာဂမၻီ၊ ရဲစစ္ခ်ီက၊ ပါရမီထုတ္ေတာင္း၊ ရဲတင္းေဆာ္သည္၊ သူေတာ္ကုိယ္က်စြမ္းရဲတည္း ”
အထက္ပါအတုိင္း သူေဌးသားရဟန္းကုိ စစ္၀တ္တန္ဆာလႊမ္းကာ ေမာက္လူမင္းညိဳ၊ ဗာလည္ေကြး၊ လႊား၊ ကာ၊ ေတာင္းတုိ႔ျဖင့္ လက္နက္ကုိယ္စီကုိင္လ်က္ ဆင္၊ ျမင္း၊ ရထား၊ ေျခသည္ စစ္ အဂၤ ါေလးပါးျပည့္စံုစြာ ေဒါင္းမုိးအလံလႊင့္ထူၿပီး သန္လ်က္၊ စစ္တေလး၊ ရဲတံခြန္၊ စစ္အေဆာင္အေယာင္၊ စစ္အသံုးအေဆာင္အျပည့္တပ္ဆင္လ်က္ မိဘစစ္ပြဲႀကီးသုိ႔ စစ္ထြက္ပြဲဆင္ႏႊဲပံုကုိ ဖြဲ႕ဆုိျပထားေပသည္။ ။
တကၠသုိလ္ တင္ခ
Subscribe to:
Posts (Atom)