LAMKA Thupiang Vaai ZOMITE' Masuan (GZA Meeting Kahna)


Sanggam Zomi khempeuh,


Tutung-in India Gam, Manipur State, Lamka Khuapi-ah mipi lungsona tungtawn-a kitomna, sosaanna, gamhtatna-a kipan Zomite' laaitang natna or sinsona tuihual hongleet laaitak-a, Myanmar Gam lam-a Zomite' vaaihawm khengkhangna leh vaaihawm nading meeting sapna (GZA Asst Secy Dr Go Chin Zam' meeting sapna-a kipan) te-in Zomite' internet maaitang hongluah uhhi. U Zambawi (GZA Asst Secy)-in "mapan zia ding kikup nading" acih tungtawn-in mimal muhlehsaanna thusunna neihtheih ahihman-in apiang khinsa thu leh apiang laaiding-a kilawm thu kahong suut nuam-hi.


Manipur Zomite hun masa laai-in Zomi cih a-awlmawh hetloh hun-in, Kuki leh Paite Unau Beelkaáng Kituhna ziak-in sisan naaisan hongluan takciang-in Pu Thang Lian Pau (Tonzaang MP: 1990 Election)' makaih Zomi Re-Unification Organisation hiang khat ahi Zomi Revolutionary Army-in pan hongla-hi. 1998 June kha-in Kawlgam (Myanmar) pan-in Siapi Ngen Za Dal' tapa Pu Steven Thang Suan Mang leh Vuandok Pu Kaampum' tapa Pu Gin Pian Khup (Pu Zokhup) te nih-in hong makaih-in mi masa 13 Lamka kitung to-hi (aheh I-om lohding thupi-hi, hihna dokkiik khiikhuu-a lau dengdang khawng sisan luang sak-a akiciam khinsa khat' ading-in zumhuai lel-hi).


Paltan masa 13 apaitoh bekbek-pen ZRA kizopna set tawite' siamna ziak-in Kuki lam pan-in "Cease Fire" bawlding thakhatthu mah-in hongki tah/zawn pah-a, "KILEMNA" adeih Zomite' ading haksatna omlo tak-in "Kikaap Khawlna" kibawl pah-hi. Sawtlo-in "Peace Accord" kibawl-in "Gaal Veng" ta-hi. Gaal aven khit ciang-in Unau Kitawng daihna ciang-tawh ki-lungkim hilo-in "KAWLGAM lam-a ZOMITE' AdingMAPANNA" akilunggulh ahihi. Lamka sanggamte' mapanzia leh kalsuanzia-ah "KAWLGAM' Ading Project" omlo, "Long term goal-ah a-om phial zong-in Current Plan leh Project-ah omlo" ahihman-in minam' ading pan theihna peuh-ah akipan theih nading-in atamzaw-in Lamka nusia-hi.


"Kawlgam lam-a mapanna" vaai thusunna a-om sim-in "India leh Kawlgam International Boundary" cih thu-in naakpi tak-in lam hongkhaak-a, ahimah-zong ahihi. International Boundary bek hilo-in ataktak-in India Gam leh Kawl Gam te anihtuak-in United Nations Organisation-ah limkaai gamte ahihi. UNO sung-a limkaai gamte' kaalthu-ah "Gam khat leh khat kinawngkaai sak loding., Gam khat' vaai-ah kigolh loding.," cihte-a thukhunpite kicingtak a-om ahihi. Tua ziak-in, Kawl Gam lam-a Zomite-in Tapong paizia-tawh I-paileh I-belh nading, hong heek loding, hong seel (hide) zoding Lamka lam-a Zomite akisam ahihi. Tua mahbang-in India lam-a Zomite Tapong paizia-tawh apaileh Chin State sung-a Zomite-in humding, huhding, panpihding cihciang International Boundary' limit ahihi.


Lamka lam-ah Zomi vaai adiak-in tutung-a buaina-pen abuai khinta, asosaang khinta hi-a, tua tung-ah mipi (tua asosaang gawp mite)-in "Zomi" acihcih saam hang-in The Protection of Manipur People's Act 2015ding-a aseh-uh Bill-pen 1951 kum-a akibawlThe National Register of Citizens, 1951 Census Report 1951 and Village Directory of 1951 hong bulphuh kiau ahihman-in "ZOMI" cihpen hong napniit tangtang loding., adiak-in Kawl Gam lam-a Northern People of Chin State te-in "ZOMI" ci-a Indian Embassy-ah va-ot gawppaatna-tawh bangmah kilawh lawmlawm loding-in upmawhhuai-hi. 


Akaal-ah, 1951 Census Report hong tawphahna aziak-pen tua Census-ah "ZOMI" agelh om peuhmah loding, ZOMI cihpen Lamka-ah 1997 June pan-a hong ginngaih heehuu hi-a, tua ma-in Kuki, Thado,(maybe) Zo, Paite, Simte, Vaiphei, Gangte, Hmar, Kom, Thangkhal, Tedim Chin,.... cihte akinaak paksak mahmahna ahihi. Hih atung-a awsuah kidang namgui teng-in "Koteng Zomi ka-kici uhhi" cihna Indian Govt tung-ah akipuakluut ngei/ngeilo-in naakpi-in thu hongsai ding-a, kipuakluut-a recognition om naailo ahihlehzong tutungKawl Gammi (Myanmar Citizen) te' mapanna naakpi-a amuibut ding sang-in Lamka-a Zomi sanggamte' maailam akikhaakcip asuak thei dinmun ahihi. Indian Govt-in "ZOMI" recognition aneih khit lehzong tua nangawn Myanmar Citizen te' nasepna-pen Kawl Kumpi nangawn alawh theiding mapanna hongsuak tolaai dinghi. "Democracy ki-maaingat khinta, lauhuai kei" cihding sang-in Thukhaam leh Thukhun anei Gam Kumpite' thuneihna tanzil, UNO-a akihelna tanzil theih masak-a mapan theihding akilawm leh akisam hizaw khading-hi.


India Gam-pen leitung-ah democracy gam lianpen hi-a, kitomna, sosaanna, lungphona aciangtan khatciang lem mahmah lel-hi. Ahizong-in koikoi-ah hiamgamhna leh gamhtatna-tawh lungphona akisaanna gam omlo-hi. Phawk-huai mahmah thu-a, tu-a Zomi hong sihsan sanggamte "thautang leeng-in kha" cihciang-tawh tua thautang kua' a cihte naakpi tak-a theih masak-huai khadinghi. CIA te-in minamte asuktuah nading-in amau' thautang-mah amau' mite' tung-ah zangh zeel (FBI kum tampi aseem., laigelh siam minthang Tom Clancy' gelhna) lel-a, tua mah-tawh amau' thuneihna liansak toto uhhi. Tu-a sanggamte' sihna thautang anei kua, aneite kua-tawh kipawl: Manipur Govt te' a-mah ahidiam? Tuate kisa-nanteh ci-a akaal-ah akhoihziau omhiam cih kua-in genthei tuanlo-hi.


Mipi sosaanna amakaihte' kalsuanzia naakpi-a etding kisam laai-hi. Manipur Govt-in tua Bill a-pass theih nading-in singtaang MLA te' limkaih akisam-bek hilo-hi. Gentehna-in, Kawlgam Parliament-ah MP Tutphah Kawlte' a atamzaw khin ngiat hi-a, thute amau' uutbang-in pass lel uhhi. Tua-tawh akibang hilel-a, MLA te' innteng ava suksiatna-in tua MLA te Zomi ahihleh sup tungtuang-a supna abawl ahi-uhhi. Tuabang supna bawlte khaam lo-a meikuang akuanseem nading-a huih-tawh amuut-muut I-suak kha-diam cih ngaihsut theihhuai mahmah khadinghi. Ataktak-in, Lamka lam-a sanggamte-in "Kawlgam lam-a mipihte-in hong it" cipah phuamphuam tuanlo lelding-a, India Gamsung thu-ah Myanmar Citizens te' kigolhna-in phattuamna apiakding sang-in International Boundary kaal-ah gawtna, khalna, gaakcipna cihte apiangthei zawding muhsa ahihi. Border Security Force gam nihtuak-in hongkhauh le-uh ei tengmah kisumh leldinghi. Hihte ngaihsut taak veve khading-in upmawhhuai simsim-hi.


Sumlehpaai lamsang-ah, Kawlgam-a uliante, kumpi naseemte leh gamdang-tawh kop-a naseem Zomite ahauh mahmah zenzen-uh hang-in singtaang khuate genloh Kawlpi nangawn-ah zasanmeh kician ane zolo tamcihtak-in I-tam laai-in India lam-a sanggamte saangsia khat bekbek inzong khamtak leh taii tak-in innkuan lianpi khat avaak pihpehzo ahihi. Kawlgam lam-a ahaute ahauh mahmah-uh hang-in India lam-ate'n hong naak duhgawh lolua lel thamlo-in Zomi Paltan-a ka' panlaai-in India gam-a kumpi naseemte' hong panpihna-mah akibulphuh cihbek-tawh kicing lel-hi.


Chin State sung-a Hung Ngai tepawl' vaaihawmna tung-ah lungkimlohna Manipur Zomite-in hong mapang henla, Kawl Embassy maai khawng-ah hong-awng luatluatleh Kawl Gamukte'n athusimloh baan-ah Hung Ngai tepawl-in thusim lozaw ding-a, ahiding-mah ahihi, banghanghiam cihleh Kawl Gamukte' thuneihna huam sung-ah thuneite-in vaaihawm uh-a, athuakding, aphuulding, akitomding, agualzoding tua thuneihna nuai-a a-om minamte ahihi.


GZA Meeting akah bang-a kiseh-a thusung kahih man-in, mipil milian makaaite' thukhenna langpang tuanlo ding-a thusung kahihi. Laisimte' tung-ah theihna kibehlap tahen! 



Manipur Zomite' Buaina-ah Mipum-a Pai Ngiat-a Akigolh khinsa,


Zokhai



***********************************************                                  

T. Zokhai          ITNA-IN GUABANG HINNA-HI        
60 Narr-Maen Drive                                                            
Croydon Hills VIC 3136         
Melbourne, AU                   
Tel: +61 39723 0460                                      
Mob: +61 420 800 560                          

***********************************************

Previous
Next Post »
0 Komentar